第四卷 潘达罗斯射伤墨涅拉奥斯战事重起
他们来到群山间平旷的拉克得蒙。
两人直奔著名的墨涅拉奥斯的居处，
正值他举办婚庆喜筵，招待众亲朋，
为儿子和那高贵的女儿，在自己的家宅。
女儿嫁给无敌的阿基琉斯的儿子，
早在特洛亚担承应允结下的姻缘，
现在神明们成全他们的这门婚事。
他把女儿和无数的马匹车乘送往
由婿郎为王的米尔弥冬人的著名城市。
他为儿子娶斯巴达的阿勒克托尔的女儿，
壮健的爱子墨伽彭特斯由一个女奴
为他所生，神明们未让海伦再生育，
在她当初生育了无比心爱的女儿
赫尔弥奥涅，具有阿佛罗狄忒般的容貌。
当时在他那高大的宫殿里，声名显赫的
墨涅拉奥斯的亲朋好友正欢乐饮宴，
有一位神妙的歌人为他们弹琴歌唱，
另有两个优伶和着琴音的节拍，
在饮宴者中表演，不断舞蹈旋转。
这时匹马和他们俩停在了宫门前，就是
高贵的特勒马科斯和涅斯托尔的光辉儿子。
著名的埃特奥纽斯，显赫的墨涅拉奥斯的
机敏侍伴，正走出来，发现了他们，
急忙跑回屋去，向人民的牧者禀报，
站在近旁，说出有翼飞翔的话语：
“宙斯养育的墨涅拉奥斯，有两位客人，
两个男子，仪容有如伟大的宙斯。
请你吩咐，我是把他们的骏马解辕，
还是让他们另寻乐意接待的恩主。”
金发的墨涅拉奥斯不满地这样回答说：
“波埃托伊斯之子埃特奥纽斯，你从未
这样愚蠢过，现在说话却像个傻孩子。
想当年我们曾经受过许多其他人的
盛情款待，才得回家园，但愿宙斯
从此结束我们的苦和难；现在你快去
给客人的马解辕，然后好好招待他们。”
他这样说完，埃特奥纽斯穿过厅堂，
同时招呼其他敏捷的伙伴跟随他。
他们先把汗涔涔的马匹解下辕轭，
把它们牢牢拴在饲养马匹的食槽前，
丢给它们草料，添加些闪亮的大麦，
把马车靠在侧旁熠熠生辉的墙跟边，
然后把客人领进无比神妙的宫邸。
两人一见，惊诧神裔王者的宫殿美，
似有太阳和皓月发出的璀璨光辉，
闪烁于显赫的墨涅拉奥斯的高大宫殿。
他们举目观瞻，尽情观赏之后，
再走进仔细磨光的浴室接受沐浴。
女仆们给他们沐完浴，仔细抹过橄榄油，
又给他们穿上毛茸茸的外袍和衣衫，
在阿特柔斯之子墨涅拉奥斯的身旁落座。
一个女仆端来洗手盆，用制作精美的
黄金水罐向银盆里注水给他们洗手，
在他们身旁安放一张光滑的餐桌。
端庄的女仆拿来面食放置在近前，
递上各式菜肴，殷勤招待外来客。
近侍又高高托来各种式样的肉盘，
在他们面前再分别摆上黄金杯盏。
金发的墨涅拉奥斯欢迎他们这样说：
“就餐吧，尽情取用，待你们吃饱之后，
我们再动问打听，你们是些什么人，
依我看，你们没有失去应有的本色，
是神明养育的执掌权杖的君王后裔，
贫贱之人不可能生出这样的儿孙。”
他这样说完，把肥美的牛里脊递给他们，
从大家尊敬他给他特备的一块上割下。
他们伸手享用面前摆放的肴馔。
在他们满足了饮酒吃肉的欲望之后，
特勒马科斯对涅斯托尔之子小声说，
贴近朋友的头边，免得被其他人听见：
“涅斯托尔之子，我的知心好朋友，
你看这些回音萦绕的宫室里到处是
闪光的青铜、黄金、琥珀、白银和象牙。
奥林波斯的宙斯的宫殿大概也是这样，
它们多么丰富啊，看了真令我羡慕。”
金发的墨涅拉奥斯听见他这样称赞，
对他们说出了这样有翼飞翔的话语：
“亲爱的孩子们，凡人不可与宙斯相比拟，
因为宙斯的宫殿和财富永存不朽，
尽管也许有人或无人能和我比财富。
须知我是忍受了无数的艰辛和飘泊，
第八年才用船载着它们返回家乡，
我曾在塞浦路斯、腓尼基和埃及游荡，
见过埃塞俄比亚人、西顿人和埃楞波伊人
，
还去过利比亚，那里新生羊羔带犄角，
母羊一年之内能生育三胎羔仔。
那里的主人和牧人从不缺少干酪，
也不缺少各种肉类和甜美的鲜奶，
一年到头都备有充足的奶液吮饮。
正当我这样在那里飘荡聚敛财富时，
却有一个人乘机杀害了我的兄长，
诡秘地出人料想，可恶的妻子的奸诈，
因此我虽拥有那么多财富，并不欢悦。
不管你们的父母是何人，谅你们也会
从他们那里听说，我历经苦难失去了
一座富丽的宫宅，里面有无数的财宝。
我宁愿拥有现有财富的三分之一居家中，
若能使那些勇士安然无恙，他们都
丧命于特洛亚，远离牧马的阿尔戈斯。
我深刻怀念所有葬身他乡的英雄们，
经常坐在家中为他们伤心把泪流，
有时哭泣慰藉心灵，有时又停止，
因为过分悲伤地哭泣易使人困倦。
我固然眷念所有的英雄，惟有一人
令我更牵挂，他使我饮食无味夜难眠，
任何阿开奥斯人都未受如此多的艰难，
有如奥德修斯承受了那么多危难和艰辛。
就像是他生来受苦，我为他担当忧愁，
他离开如此长久，我们全然不知他
活着还是已去世。人们定然怀念他，
有老父拉埃尔特斯、聪颖的佩涅洛佩
和特勒马科斯，当年他留下初生儿离去。”
他这样说完，激起儿子悲泣念生父。
他一听说起父亲，泪水夺眶往下淌，
不由得伸出双手撩起紫色的外袍襟，
把双目遮掩。墨涅拉奥斯看出他身份，
心中思忖，智慧盘算，犹疑难决断，
是让他自己叙说父亲何人何身世，
还是主动询问，把件件事情细打听。
墨涅拉奥斯心里和智慧正这样思忖，
海伦走出她那馥郁的高屋顶的房间，
容貌全然与金箭的阿尔特弥斯一样。
阿德瑞斯特给她摆下精美的座椅，
阿尔基佩给她拿来柔软的羊毛毡，
菲洛给她提着银篮，波吕博斯之妻
阿尔康德拉所赠；此人居埃及特拜，
那里的人家拥有无比丰裕的财富。
丈夫送给墨涅拉奥斯两只银浴盆，
还有两只三脚鼎和二塔兰同黄金。
妻子也馈赠海伦许多美好的礼物，
赠送客人一个金纺锤和一个银提篮，
篮底有轮子转动，篮边沿用黄金镶嵌。
女侍菲洛提着那银篮，放在她身边，
银篮里装满精纺的毛线，毛线上面
横卧金纺锤，紫色的羊绒缠绕锤面。
海伦在椅上坐定，椅下配有搁脚凳。
这时她才开言，对丈夫仔细询问：
“宙斯抚育的墨涅拉奥斯，你可曾动问，
来到我们家的两位客人究竟是何人？
不知我说错还是说对，但心灵激励我。
从未见有人如此相像，不管是男人，
还是女人，我一见心中便惊异不已，
就像他相像于勇敢的奥德修斯的儿子
特勒马科斯，当年父亲离去时把一个
初生儿留家里，阿开奥斯人为我这无耻人，
前往特洛亚城下，进行激烈的战斗。”
金发的墨涅拉奥斯回答妻子这样说：
“夫人，我现在也有同感，如你所说，
因为他也是那样的双脚，那样的双手，
那样的眼神，那样的头颅形状和头发。
当我刚才禁不住回忆起奥德修斯，
说起为我承受了那么多辛劳和苦难，
只见他忧伤的眼泪立即从眉下往外流，
不由得撩起紫色的外袍襟把双眼遮掩。”
涅斯托尔之子佩西斯特拉托斯回答说：
“阿特柔斯之子，宙斯抚育的墨涅拉奥斯，
众人的首领，他正如你所说，是奥德修斯之子。
但他思虑周全，认为乍到初相见，
便在你面前夸夸其谈实在不相宜，
但我们听你说话如听见神明的声音。
革瑞尼亚策马的涅斯托尔因此派我
跟随作伴侣，他来这里是想求见你，
请你指点该怎样言谈，怎样举止。
父亲远出在外，儿子留待家里，
难免有许多苦恼忧烦，又无人相助，
现在特勒马科斯就这样，父亲在外，
也没有其他人能为他在家乡排忧消灾祸。”
金发的墨涅拉奥斯回答客人这样说：
“天哪，原来真是我的好友的儿子
来到我家，他为我忍受了那么多苦难。
我常说待他归返后，定要好好招待，
胜过对其他阿尔戈斯人，如果雷声远震的
奥林波斯宙斯准我们乘快船渡海返家园。
我要为他在阿尔戈斯建城安居处，
把他从伊塔卡请来，带着财产、儿女
和全体属民，为他们清出一座城市，
那城市本有人居住，居民臣服于我。
那时候我们可以常相聚，欢乐亲密，
任何东西都不能使我们拆散分离，
直到死亡的黑暗云雾把我们罩住。
但神明显然不想让这一切成现实，
唯独使他一人不幸地难得返家园。”
他这样说完，大家忍不住哭成一片。
宙斯的女儿、阿尔戈斯的海伦哭泣，
特勒马科斯哭泣，阿特柔斯之子哭泣，
涅斯托尔之子不禁双眼噙满泪水，
心中思念，想起杰出的安提洛科斯，
灿烂的埃奥斯的光辉儿子把他杀死。
他心中怀念，说出有翼飞翔的话语：
“阿特柔斯之子，你在世人中最聪明，
老人涅斯托尔常这样称说，每当我们
在家中亲人间互相促膝交谈提起你，
只是现在如果允许，请听我进一言。
我不喜欢在夜间餐席上哭哭啼啼，
新生的黎明将至；我并非反对哭泣，
当凡人中有人死去，命运把它捉住。
对不幸的凡人的悼念只有不多几项，
剪下一绺头发，泪珠从面颊往下淌。
我的兄长也亡故，他在阿尔戈斯人中
并非最懦弱无能之辈，你肯定知道他，
我却从未见过，据说安提洛科斯
出类拔萃，不仅腿快，作战也勇敢。”
金发的墨涅拉奥斯这时回答他这样说：
“亲爱的朋友，你刚才如此说话，像一个
智慧之人的言谈和举止，且较你年长；
你说话明智，不愧为那样的父亲的儿子。
如果克罗诺斯之子在一个人成婚和出生时
为他安排幸运，这样的人很容易辨别，
有如他现在不断赐给涅斯托尔好运气，
使他能日日夜夜在家安适度晚年，
儿子们都是杰出的矛手，高贵明智。
我们已经哭泣过，现在应该止住，
让我们重新用餐，取水把手洗净，
待明晨来临，特勒马科斯和我之间
还有许多话要互相交谈，细细叙说。”
他这样说完，阿斯法利昂给他们冲手，
他是著名的墨涅拉奥斯的敏捷的伴友。
众人又伸手享用面前摆放的肴馔。
这时宙斯的女儿海伦又在了主意。
她立即把一种药汁滴进他们的酒里，
那药汁能解愁消愤，忘却一切苦怨。
如果有谁喝了她调和的那种酒酿，
会一整天地不顺面颊往下滴泪珠，
即使他的父亲和母亲同时亡故，
即使他的兄弟或儿子在他面前
被铜器杀死，他亲眼目睹那一场面。
宙斯的女儿拥有这种奇特的药液，
托昂的妻子埃及女波吕达姆娜相赠，
长谷物的大地也给她生长各种草药，
混和后有些对人有益，有些有毒素。
那里人人皆医师，医术超越所有的
其他民族，因为他们是派埃昂的子孙。
海伦滴进药液，命人把酒杯盛满，
然后重新和众人交谈对他们这样说：
“阿特柔斯之子、神明抚育的墨涅拉奥斯
和所有在座的高贵子弟，天神宙斯
给这人好运给那人祸患，因为他全能。
现在你们就坐在这厅里开怀畅饮吧，
谈话消遣，我也讲一个合适的故事。
我难以把一切都叙述，一一列举
饱受苦难的奥德修斯的各种艰辛，
我只想说在阿开奥斯人忍受苦难的
特洛亚国土上这位勇士的一件事情。
他把自己可怜地鞭打等遍体伤痕，
肩披一件破烂衣服像一个奴仆，
潜入敌方居民的街道宽阔的城市，
装成乞丐，用另一种模样掩盖自己，
在阿开奥斯船舶上从未见过这模样。
他这样潜入特洛亚城市，瞒过众人，
只我一人认出他，尽管他那样打扮，
我向他探寻，他总是狡诈地回避提问。
只是待我给他沐完浴，抹完橄榄油，
穿好各样衣服，还发了一个重誓，
不向特洛亚人说出他就是奥德修斯，
直到他返回航行迅速的船舶和营寨，
他这才向我说明了阿开奥斯人的计谋。
他用锐利的青铜杀死了许多特洛亚人，
回到阿尔戈斯人中间，带回许多消息。
特洛亚妇女放声痛哭，我却喜心头，
因为我心里很想能够回归返家园，
悔恨那阿佛罗狄忒给我造成的伤害，
驱使我去那里，离开亲爱的故乡土地，
丢下我的女儿、闺房和我的丈夫，
他在智慧和相貌方面无人可比拟。”
金发的墨涅拉奥斯回答妻子这样说：
“亲爱的夫人，你刚才所言完全正确，
我曾经有机会见识过许多英雄豪杰的
谋略和智慧，有幸探访过许多地方，
却从没有在任何地方见到一个人，
像饱受苦难的奥德修斯那样坚强。
这位杰出的英雄还受过这样的磨难，
藏身平滑的木马里，让所有阿尔戈斯精华
一同隐藏，给特洛亚人送去屠杀和死亡。
当时你走到木马跟前，显然是神明
让你这样做，想赐给特洛亚人荣誉，
神样的得伊福波斯当时身后跟随你。
你绕行三周，触摸我们的中空藏身处，
逐个呼喊达那奥斯人的英雄的名字，
模仿我们的阿尔戈斯妻子的声音。
我和提丢斯之子、神样的奥德修斯
坐在人群中，清晰地听到你的呼唤。
我和提多斯之子站起身，很想能够
或是走出木马，或是在里面回答你，
但奥德修斯阻拦，尽管我们很热切。
其他的阿开奥斯子弟都屏住声息，
只有安提克洛斯一人想和你答话，
奥德修斯用有力的双手紧紧捂住
此人的嘴，挽救全体阿开奥斯人，
直到帕拉斯·雅典娜让你离开那里。”
聪慧的特勒马科斯对墨涅拉奥斯这样说：
“阿特柔斯之子、宙斯抚育的墨涅拉奥斯，
众人的首领，痛心啊，那并未使他摆脱
悲苦的命运，尽管他有颗铁样的心。
不过现在让我们准备就寝睡觉吧，
沉浸于甜蜜的睡眠我们可暂享宽舒。”
他这样说完，阿尔戈斯的海伦吩咐女仆
立即在廊屋摆放床铺，铺上华美的
紫色褥垫，褥垫上面铺开毡毯，
再放一件羊绒毛毯供他们裹盖。
女仆们听从吩咐，持火炬走出大厅，
安排好床铺，传令官带领客人去就寝。
客人们被安置在那座宅邸的前厅休息，
英雄特勒马科斯和涅斯托尔的杰出儿子；
阿特柔斯之子在高大的官殿内室安眠，
女人中的女神、穿长袍的海伦睡在他身边。
当那初升的有玫瑰色手指的黎明呈现时，
善呐喊的墨涅拉奥斯就起身离床，
穿好衣衫，把锋利的双刃剑背到肩头，
把编织精美的绳鞋系到光亮的脚上，
迈步走出卧室，仪容如神明一般，
坐到特勒马科斯身旁，称呼一声说：
“勇敢的特勒马科斯，什么事情迫使你
沿着大海的阔脊背来到美好的拉克得蒙？
是公事还是私事？请你真实地告诉我？”
聪慧的特勒马科斯对墨涅拉奥斯回答说：
“阿特柔斯之子，宙斯抚育的墨涅拉奥斯，
众人的首领，我前来为求问父亲的音讯。
我家的财产被耗费，肥沃的田地遭荒芜，
宅邸里充满了险恶小人，那些人在我家
无情地宰杀胆怯的羊群和蹒跚的弯角牛，
他们是我母亲的求婚人，狂妄而傲慢。
我就是为这事来这里向你恳切请求，
希望你能告诉我父亲惨死的消息，
或是你亲眼目睹，或是听游荡人说起，
母亲生下他似乎就是让他遭不幸。
请不要心存顾虑，也不要痛惜怜悯我，
你要详细告诉我你亲眼见到的情形。
如果我父亲、高贵的奥德修斯曾经
在特洛亚国土用言词或行动帮助过你，
阿开奥斯人在那里忍受过无数不幸，
那就请想想这些，给我详细说真情。”
金发的墨涅拉奥斯无比愤怒地回答说：
“天哪，一位无比勇敢的英雄的床榻，
却有人妄想登上，尽管是无能之辈！
有如一头母鹿把自己初生的乳儿
放到勇猛的狮子在丛林中的莽窝里，
自己跑上山坡和繁茂的谷地去啃草，
当那狮子回到自己固有的居地时，
便会给两只小鹿带来可悲的苦命；
奥德修斯也会给他们带来可悲的命运。
我向天神宙斯、雅典娜和阿波罗祈求，
但愿也能像当年在繁华的累斯博斯
同菲洛墨勒得斯比赛摔跤，把对手摔倒，
全体阿开奥斯人高兴得一片欢呼，
奥德修斯这次也这样出现在求婚人面前，
那时他们全都得遭殃，求婚变不幸。
关于你刚才询问，求我说明的事情，
我不想含糊其词，也不想把你蒙骗，
好讲实话的海中老神说的一番话，
我将不作任何隐瞒地如实告诉你。
“我一心思归，但神明把我阻留在埃及，
只因我没有献上能令神明满意的百牲祭。
神明们总希望他们的要求被人们记住。
有一座海岛位于波涛汹涌的大海中，
在埃及的对面，人们称那岛屿为法罗斯，
距离海岸为空心船整整一天的航程，
只要有呼啸的顺风从后面推动船只。
岛上有一港口适宜停泊，平稳的船只
从那里驶向海上，吸足灰暗的用水。
神明把我们阻留在那里整整二十天，
海上一直未出现猛烈地劲吹的顺风，
航船在大海的宽阔脊背上的忠实伴侣。
储备的食品告罄，人们的精力耗尽，
若不是有位神明怜悯我把我拯救，
她是老海神、强大的普罗透斯的女儿
埃伊多特娅，我使她动了怜悯之情。
我离开伙伴独自游荡时和她相遇，
因为同伴们常环绕海岛徒步行走，
用弯钩钓鱼，腹中饥饿折磨着他们。
这位女神走近我，对我开言这样说：
‘外乡人，你是愚蠢，过分缺乏智慧，
还是甘愿这样，乐于忍受苦难？
你这样长久滞留岛上，想不出任何
解救的办法，同伴们也日渐心灰意怠。’
“她这样说完，我立即回答女神这样说：
‘我向你说明，不管你是哪位女神，
我并不想滞留这里，也许是因为我
冒犯了那些掌管广阔天宇的众神明。
请你告诉我，因为神明无所不知晓，
是哪位不朽的神明阻挡断我的航程，
我怎样才能渡过多游鱼的大海得归返。’
“我这样说完，尊贵的女神回答我说：
‘外乡人，我将把情况完全如实地告诉你。
有一位说真话的海中老神经常来这里，
他就是埃及的不死的普罗透斯，他知道
大海的所有幽深之处，波塞冬的侍从，
据说他就是我的父亲，我由他所生。
你如果能隐藏在某个地方把他逮住，
他便会告诉你航行路线，航程有多远，
如何归返，怎样渡过多游鱼的大海。
天神抚育的，如果你希望，他还会告诉你，
你家里曾经发生过什么坏事和恶事，
在你离家后漫长而遥远地跋涉期间。’
“她这样说完，我当时回答女神这样说：
‘那就请你想一个捕捉老海神的计谋，
不让他发现或猜到我的意图而逃窜，
因为一个凡人要制服神明很困难。’
“我这样说完，尊贵的女神立即回答说：
‘外乡人，我将把情况完全如实地告诉你。
当太阳不断上升，进入天空中央，
说真话的海中老神便会从海中升起，
在西风的灰暗吹拂中，顶着层层漪澜，
随即去到空旷的洞穴里躺下安眠；
在老海神周围带蹼的海豹成群地睡下，
美丽的海中神女的苗裔，从灰海中浮起，
向四周散发多旋流的深海的浓烈腥气。
待明天黎明时分，我将带领你去那里，
把你们安置在他们旁边，你还得挑选
三个伴侣，精造的船上最出色的伙伴。
我还要告诉你那位老海神的种种手段。
他首先要把那些海豹仔细查看清点，
在他按指头数完海豹，察看过它们，
他便会躺在它们中间，如牧人卧羊群。
当你们一看见他已经沉沉入梦乡，
你们便要鼓起勇气，使足力量，
立即扑过去抓住他，不让他挣脱逃逸。
他会试图变化，变成生长于大地的
种种动物，还会变成游鱼和烈火，
这时你们要牢牢抓住丝毫不松手。
当他开始说话，向你们询问缘由，
恢复到你们看见他躺下睡觉时的形状，
这时你们才可以松手，给老人自由，
勇士啊，询问他是哪位神明对你不满，
你怎样才能渡过多游鱼的大海得归返。’
“她这样说完，潜进波涛汹涌的大海。
这时我开始向停驻在沙滩的船只走去，
我向前走去，无数思虑激动着我的心。
待我来到大海岸边，船只跟前，
我们备好晚饭，神秘的黑夜已来临。
在波涛的拍击声中，我们沉沉地睡去。
“当那初升的有玫瑰色手指的黎明呈现时，
我沿着广阔无际的大海岸边走去，
不断向天神们祈求，带去三个同伴，
他们在各项事务上都是可信赖的伴侣。
这时女神潜入宽阔大海的胸怀，
随即从大海下面送来四张海豹皮，
它们都是刚剥取，好把父亲蒙骗。
她在海岸的沙滩上挖好四个坑位，
在那里坐待，我们很快来到她跟前。
我们并排躺下，每人盖一张海豹皮。
藏匿在海豹皮下令人实在难忍受，
海中长大的豹类的气味确实太难闻，
有谁会愿意卧躺在海中野兽的旁边？
但女神拯救了我们，想出了很好的药物。
她在我们每个人的鼻孔下抹上神液，
那神液馥郁异常，抑制了难闻的气味。
我们就这样强忍着等待了整个早晨，
直到海豹成群地在海中出现爬上岸。
海豹一个个并排卧眠于岸边沙滩上。
中午时老人真的从海中出现走来，
审视肥胖的海豹，停下来逐个清点。
野兽中他首先把我们点数，心中未怀疑
有什么阴谋藏隐，点完后自己也躺下。
我们大叫一声扑上去把他抱紧，
老人并未忘记狡猾的变幻伎俩。
他首先变成一头须髯美丽的雄狮，
接着变成长蛇、猛豹和巨大的野猪，
然后又变成流水和枝叶繁茂的大树，
但我们坚持不松手，把他牢牢抓住。
待他看到徒然变幻，心中生忧伤，
这才开口说话，对我这样询问：
‘阿特柔斯之子，是哪位神明出主意，
让你用计谋强行抓住我，你有何要求？’
“他这样说完，我当时回答老人这样说：
‘老人，你全清楚，何必回避反问我？
只因为这么久我被阻留在这座海岛，
找不到任何解救的办法，不禁忧愁。
请你告诉我，因为神明们无所不知晓，
是哪位不朽的神明阻挡断我的航程，
我怎样才能渡过多游鱼的大海得归返。’
我这样说完，老人立即回答你这样说：
‘你原先本应该向宙斯和其他众神明
奉献丰盛的祭品，求他们让你尽快地
渡过酒色的大海，返回自己的家园。
现在命运注定你在见到自己的亲人，
回到建造精美的家宅和故乡土地前，
你首先得前往由神明灌注的埃及河流的
流水岸边，给不朽的众神明虔诚奉献
丰盛的百牲祭，广阔的天宇由他们掌管，
这样神明才会赐给你渴望的归返。’
“他这样说完，我听了震颤心若碎，
因为他要我再次渡过雾蒙蒙的大海，
经过遥远而艰难的途程前往埃及。
不过我当时仍然回答老人这样说：
‘老人，你吩咐的一切我全都遵命执行。
现在再请你告诉我，如实说明不隐瞒，
所有的阿开奥斯人都已乘船归故里，
涅斯托尔和我离开特洛亚时与他们分别，
还是有的人在船上遭到不光彩的死亡，
或者在战争结束后死在亲友们的手里。’
“我这样说完，老人当时回答我这样说：
‘阿特柔斯之子，你为何询问这些？
这些你不应知道，也不应向我探听，
你听了那一切定会忍不住落泪伤心。
他们中许多人已死去，许多人还活在世上，
披铜甲的阿开奥斯人中只有两位首领
死在归途；战争本身你亲眼目睹。
有一位英雄还活着，但在寰海受阻。
“‘埃阿斯同他的长桨战船一起被征服。
波塞冬首先让他撞上无比硕大的
古赖礁岩，但把他本人从海水中救起。
尽管雅典娜讨厌他，他仍可逃避死亡，
若不是他完全丧失理智，说话狂妄，
声称他背逆天意，逃出了大海的深渊。
伟大的波塞冬听见了他的狂妄言词，
立即用有力的双手抓起那把三股叉，
劈向古赖巨岩，把巨岩劈成两半，
一半留在原地，另一半倒向海中，
丧失理智的埃阿斯正好坐在那上面，
把他抛向波涛翻滚的无边大海里。
他就这样死去，咸涩的海水没少喝。
“‘你的兄长逃过了死亡，乘坐空心船
把它躲过，只因为有天后赫拉拯救。
但当他准备驶向陡峭的岩壁马勒亚，
一股强烈的风暴立即把他卷送到
多游鱼的海上，任凭他不断地沉重哀叹；
再把他赶向陆沿（地），提埃斯特斯的故居地，
现在属提埃斯特斯之子埃吉斯托斯。
但后来重新出现了平安归返的可能，
神明扭转了风向，他们起航返家乡，
你兄长无比欣喜地踏上故乡的土地，
深情地抚摸故乡土，不断热烈亲吻，
滴下无数热情泪，终于如愿见到它。
有个哨兵从高处哨位发现了你兄长，
阴险的埃吉斯托斯派遣，答应黄金
两塔兰同作报偿，他已观察一整年，
以免你兄长意外归来，知道他猛强。
那哨兵奔向王宫，禀报人民的牧者。
埃吉斯托斯立即计划出办法施阴谋，
从国内召来二十个最最强壮的勇士，
安排在室内，命令在对面安排酒宴。
他然后前去欢迎阿伽门农，人民的牧者，
率领车马，准备进行卑鄙的勾当。
他迎来未料及死亡威胁的阿伽门农，
宴毕把他杀死，有如杀牛于棚厩。
阿特柔斯之子的随从无一幸存，
埃吉斯托斯的亦然，全被杀死在宫里。’
“他这样说完，我听了不禁震颤心若碎。
我坐在沙滩上失声痛哭，我的心灵
真不想再活下去，再看见太阳的光辉。
待我这样尽情地哭过，在沙滩上滚够，
说真话的海中老人又对我这样把话说：
‘阿特柔斯之子，你不要如此长久地
痛哭不止，这样与事情毫无裨益，
你应该争取尽快返回故乡的土地。
那时或者你发现凶手还活着，或者是
奥瑞斯特斯已杀死凶手，你赶上葬礼。’
“他这样说完，我胸中的心灵和精神
顿然振奋起来，从悲伤中恢复了活力，
大声地对老人说出有翼飞翔的话语：
‘这些人我已知晓，你还瘟提到第三人，
他仍然活着，却被阻在宽阔的大海上
或者已死去，我虽然悲伤，仍想听叙说。’
“我这样说完，老人立即回答我这样说：
‘那就是拉埃尔特斯之子，家住伊塔卡，
我看见他在一座海岛上两眼流热泪，
在神女卡吕普索的洞穴，神女阻留他，
他无法如愿地归返自己的故土家园，
因为没有带桨的船只，也没有同伴，
能送他成功地渡过大海的宽阔脊背。
宙斯抚育的墨涅拉奥斯，你已注定
不是死在牧马的阿尔戈斯，被命运赶上，
不朽的神明将把你送往埃琉西昂原野，
大地的边缘，金发的拉达曼提斯的处所，
居住在那里的人们过着悠闲的生活，
那里没有暴风雪，没有严冬和淫雨，
时时吹拂着柔和的西风，轻声哨叫，
奥克阿诺斯遣它给人们带来清爽，
因为你娶了海伦，在神界是宙斯的佳婿。’
“他这样说完，潜进波涛汹涌的大海。
我带领英勇如神明的同伴们返回船舶，
我向前走去，无数思虑激动着我的心。
待我来到大海岸边，船只跟前，
我们备好晚饭，神妙的黑夜已来临。
在波涛的拍击声中，我们沉沉地睡去。
当那初升的有玫瑰色手指的黎明呈现时，
我们首先把船只推到神圣的咸海上，
给平稳的船只竖起桅杆，拉起风帆，
然后自己纷纷登船里，坐上桨位，
挨次坐好后用桨划动灰色的海面。
我把船只向神明灌注的埃及河流
重新驶去，奉献令神明满意的百牲祭。
在平息了永远存在的神明的愤怒之后，
给阿伽门农造墓莹，使他英名不朽。
我们作完这一切后归返，不死的神明
惠赐顺风，很快返抵亲爱的家园。
现在说到你，请你在我家暂作逗留，
待过去十一、十二日后再徐图归返。
我那时要为你送行，赠你光辉的礼物，
三匹骏马，一架制作精细的马车，
再送你一只精美的酒钟，每当你向
不死的神明们酹酒祭奠时永远想起我。”
聪慧的特勒马科斯当时这样回答说：
“阿特柔斯之子，请不要让我久滞留。
我甚至很乐意在你这里逗留一整年，
不会想念家乡，也不会想念父母亲，
因为我听你说话，心中快乐无比。
可是我的伙伴们正在神圣的皮洛斯
把我盼望，你却要我在这里作逗留。
至于你想馈赠我礼物，最好是珍藏。
我不想把马带往伊塔卡，你留下它们
给自己作装饰，因为你管辖广阔的原野，
这里的原野上三叶草茂盛，芦荡茫茫，
生长小麦、大麦和多枝杈的洁白的燕麦。
在伊塔卡既无宽广的空地，又无草场，
但牧放羊群，喜爱它胜过牧马的地方。
海岛通常不适宜跑马，也少草地，
大海环抱，岛屿中伊塔卡尤其是这样。”
他这样说完，善呐喊的墨涅拉奥斯微笑，
抚拍他的手，呼唤一声对他这样说：
“亲爱的孩子，你的话表明你出自好门庭，
我可以改变赠送的礼物，我能够这样做。
我要把我家里一件最珍贵的收藏作礼品。
我将送你一件最精美、最宝贵的东西，
给你一只现成的调缸，整个缸体
全是银质，缸口周沿镶嵌着黄金，
赫菲斯托斯的手艺，费狄摩斯所赠，
他是西顿国王，我在返乡途中，
曾在他家留住，我想把它赠给你。”
他们正互相交谈，说着这些话语，
客人们纷纷来到神样的国王的宫殿。
他们赶来羊，带来能使人壮健的酒酿，
头巾美丽的妻子给他们送来面饼，
他们就这样在厅堂里忙碌准备酒宴。
这时众求婚人在奥德修斯的厅堂前
抛掷圆饼，投掷长矛，在一片平坦的
场地上娱乐，心地依旧那么傲慢。
安提诺奥斯和仪容如神明的欧律马科斯
也坐在那里，求婚者的首领，勇敢超群。
弗罗尼奥斯之子诺埃蒙走近他们，
对安提诺奥斯说话，向他这样询问：
“安提诺奥斯，你们心里知道不知道
特勒马科斯何时从多沙的皮洛斯归返？
他去时带走我的一只船，我现在需要它
渡海前往平坦的埃利斯，我在那里
有牝马十二匹和一些未调驯的坚韧骡子，
我想从中挑选一匹，赶回来驯养。”
他这样说完，众人心惊异，因为他们
未想到他会去涅琉斯的皮洛斯，还以为他在
自己的田庄羊群中间，或牧猪奴那里。
欧佩特斯之子安提诺奥斯对他这样说：
“你老实告诉我，他什么时候离开这里？
哪些年轻人跟他前往？是挑选的伊塔卡人，
还是他的雇工和奴隶？他能够这样做。
你要对我把真情明言，让我知道，
他是用暴力强行夺走你的黑壳船，
还是被他巧言说服，你自愿借给他？”
弗罗尼奥斯之子诺埃蒙这样回答说：
“是我自愿借给他，否则又能怎样做，
像他这样一个人来请求，心中忧伤，
拒绝供给他是一件很难做的事情。
跟随他前往的年轻人都是我们地区
最优秀之辈，我发现门托尔或是位神明
带领他们，那人完全像门托尔本人。
但我觉奇怪，在此处我见过神样的门托尔，
在昨天早晨，可当时他已登船去皮洛斯。”
他这样说完，离去前往他父亲的住处，
两位首领的狂暴的心里迸发怒火。
他们要求求婚人一起坐下，停止竞赛，
欧佩特斯之子安提诺奥斯对大家说话，
情绪沮丧，昏暗的心里充满怒气，
两只眼睛有如熊熊燃烧的烈火：
“好啊，特勒马科斯出行，算他勇敢地
干了件大事情，但我们定不会让他如意。
他还是个孩子，竟然违背我们的意愿，
乘船出航，挑选了本地区最好的船员。
他以后会成为我们的祸害，但愿宙斯
在他还没有长大成人便让他遭毁灭。
现在请给我一条快船和二十个同伴，
让我去等待他本人归返，在伊塔卡
和陡峭的萨墨之间的海峡预设埋伏，
使他的这次寻父航行最终变不幸。”
他这样说完，大家赞成，要他去执行。
人们纷纷站起来，走进奥德修斯的宅内。
佩涅洛佩也并非长时间全然不知晓
求婚的人们的内心里构思出来的话语，
因为传令官墨冬禀告她，他在院里
听见他们如何在里面商量设计谋。
他穿过宅第把消息报告佩涅洛佩，
跨进门槛，佩涅洛佩见他这样询问：
“传令官，尊贵的求婚者们为何派你来？
是来吩咐神样的奥德修斯的女仆们
停止手头工作，给他们去准备肴馔？
但愿他们不再来求婚，不再来会聚，
愿这是他们在这里的最后一次聚餐。
你们在这里常聚宴，耗费许多食物，
智慧的特勒马科斯的家财；难道你们
从前幼小时从没有从你们的父辈听说，
奥德修斯当年如何对待你们的父母亲，
他从未对人们作事不义，说话不公正，
尽管这是神圣的为王者们的素常习惯，
在人们中间憎恨这个人，喜爱那个人。
奥德修斯从没有随意作事不公平，
你们的用心和卑劣行径已暴露无遗，
以后也不会做什么令人感激的好事情。”
善于思考的墨冬这时回答她这样说：
“尊敬的王后，但愿这是最大的不幸。
然而求婚者们正在策划另一件更大、
更可怕的罪行，愿克罗诺斯之子不让它实现。
他们想用锐利的铜器杀死特勒马科斯，
乘他返家时，他为探听父亲的音讯，
去到神圣的皮洛斯和美好的拉克得蒙。”
他这样说完，王后双膝无力心瘫软，
立时哑然难言语；她的双眼噙满了
涌溢的泪水，往日清脆的声音被梗阻。
待后来终于开言，回答墨冬这样说：
“传令官，孩儿为什么离我而去？他无需
登上航行迅速的船只，那是人们的
海上快马，驾着它驶入广阔的水面。
难道他不想把自己的名字留在人世间？”
善于思考的墨冬回答王后这样说：
“我不知道是哪位神明鼓励他这样做，
可是他自己的心灵驱使他前去皮洛斯，
打听父亲是否能归返，可已遭灾难。”
他这样说完，离开奥德修斯的寝间。
王后陷入巨大的忧伤，虽然房间里
摆着许多座椅，她不想过去坐一坐，
却坐到建造精美的房间门槛旁边，
痛苦地哭泣。女奴们也和她一起悲恸，
房间里的所有女奴，不管年长或年轻。
佩涅洛佩痛哭不止，对她们这样说：
“朋友们，听我说，奥林波斯神给我的痛苦
远超过任何同时代出生和成长的女人，
我首先失去了雄狮般勇敢的高贵丈夫，
全体达那奥斯人中他各种品德最高尚，
高贵的英名传遍赫拉斯和整个阿尔戈斯。
现在风暴又从我家夺走了我亲爱的儿子，
无声无音讯，我都未曾听说他离去。
你们这些贱人啊，没有一个人想到，
前来从床上叫醒我，尽管你们知道，
他什么时候乘上乌黑的空心船离去。
倘若我预先知道他谋划作这次远行，
那时或是他留下来，不管他如何向往，
或是他把我留下，我已死在这宫里。
现在你们有人快去请老人多利奥斯，
我的仆人，我嫁来时父亲把他交给我，
如今他为我管理林木繁茂的果园，
让他快去见拉埃尔特斯禀告一切，
也许拉埃尔特斯能够想出办法，
前去向人们哭诉，那些人正企图伤害
他和英勇如神明的奥德修斯的后代。”
亲爱的老奶妈欧律克勒娅这是回答说：
“亲爱的夫人，你可用无情的青铜杀死我，
或是仍让我留在你家里，我都不隐瞒。
我知道全部实情，并给了他所需的一切，
给了他食品和甜酒，他要我起了大誓，
不把事情告诉你，除非十二天之后，
或者你自己想念，听人说他已出航，
免得悲哭损毁了你那美丽的容颜。
你现在去沐浴，给自己换上干净衣服，
然后同你的女仆们一起到楼上房间，
向提大盾的宙斯的女儿雅典娜祈求，
女神到时候定会拯救他免遭危难。
请不要给痛苦的老人添苦痛，常乐的神明
不会永远憎恨阿尔克西奥斯的后代，
我想他们会让他留下后裔来继承
这高大的宫殿和远处那大片肥沃的土地。”
女仆这样说完，她停止哭泣止住泪。
王后沐完浴，给自己换上干净衣服，
然后同她的女仆们一起到楼上房间，
在篮里装上大麦，向雅典娜这样祈求：
“提大盾的宙斯的不倦的女儿，请听我祈祷，
如果当年多智的奥德修斯曾在这家里
向你焚烧祭献的牛羊的肥美腿肉，
现在就请你不忘前情，拯救我儿子，
使他免遭邪恶狂妄的求婚人的伤害。”
她说完又放声痛哭，女神听见她祷告。
这时求婚人正在昏暗的大厅里喧嚷，
狂妄的年轻求婚者中有人这样说：
“众人追求的王后正想和我们成亲，
她哪里知道死亡正等待着她的儿子。”
有人这样说，他们不知道未来的事情。
这时安提诺奥斯开言对他们这样说：
“朋友们，你们可不要这样肆无忌惮地
随便乱说，免得有人把消息传出去。
让我们现在悄悄动身，去实现那个
你们心中都曾经一致同意的计谋。”
他这样说完，挑选二十个健壮的勇士，
一起前往海边岸滩和迅疾的船只边。
他们首先把船只拖到幽深的海水里，
在乌黑的船只上立起桅杆，挂好风帆，
把船桨套进皮革绞成的结实的索带里，
待一切安排妥当，扬起白色的风帆，
高傲的侍从给他们送来各种武器。
他们把船停泊到港口深处，然后走下船，
在那里用完晚餐，等待夜色降临。
这时审慎的佩涅洛佩躺在楼上寝间，
饮食全无心，点食未进，滴水未沾，
思虑杰出的儿子终能够躲过死亡，
或可能被狂妄无耻的求婚人们戕杀。
有如狮子被人们围堵，心中思忖，
满怀恐惧，见人们把它赶进包围圈；
她不断思虑，难忍的睡眠也这样降临她。
她斜依卧榻睡去，全身肢节变松弛。
目光炯炯的女神雅典娜又想出了主意。
她制造一个幻像，模样像一个女人，
勇敢的伊卡里奥斯的女儿伊弗提墨，
居住在斐赖的欧墨洛斯娶她作妻子。
女神把幻像送到神样的奥德修斯家里，
要她让沉痛地哭泣不止的佩涅洛佩
停止痛心的悲恸，止住不尽的泪珠。
幻像沿着门栓的皮条，进入寝间，
停在她的头上方，对她这样把话说：
“佩涅洛佩，你现在睡着，心中忧伤。
生活悠闲的神明们要你停止哭泣，
不要再悲恸，你的儿子会安全归返，
因为神明们认为他没有犯任何罪过。”
审慎的佩涅洛佩当时这样回答她，
甜蜜地沉沉睡着，正在梦境门边：
“我的好姐妹，你为何来这里？往日你可
从未来过，因为你居住距离太遥远。
你要我停止悲恸，不要过分哭泣，
然而他们正折磨着我的思想和心灵，
我首先失去了雄狮般勇敢的高贵丈夫，
全体达那奥斯人中他各种品德最高尚，
高贵的英名传遍赫拉斯和整个阿尔戈斯。
现在亲爱的儿子又乘坐空心船离去，
他还年幼，不知艰苦，不谙世故。
我为他忧心远远胜过为自己的丈夫，
我很害怕，担心他会遭遇什么不幸，
或是在他前往的国土，或是在海上。
许多人心怀恶意，企图对他加害，
要在他回到故乡之前拦截杀死他。”
那模糊的幻像当时回答王后这样说：
“你宽慰自己，心里不用过分担忧，
有一位伴侣和他同行，一位其他人
都希望能受她保护的伴侣，因为她全能，
就是帕拉斯·雅典娜，她怜你如此悲伤，
现在就是她派我来向你说明这一切。”
审慎的佩涅洛佩回答幻像这样说：
“如果你真是位神明，听到过女神的声音，
那就请你告诉我那个不幸的人的命运，
他现在仍然活着，看得见太阳的光芒，
还是已经死去，去到哈得斯的居所。”
模糊的幻像当时回答王后这样说：
“我不能详细说明你那位丈夫的遭遇，
他活着还是已经死去，说空话不是好事。”
幻像这样说完，从门框栓隙离去，
消失在风的气流里。伊卡里奥斯的女儿
从梦中惊醒过来，心情不觉振奋，
因为黑夜中给她送来清楚的梦境。
这时求婚者们登上船航行在海上，
心中给特勒马科斯谋划沉重的死亡。
大海中央有一个怪石嶙峋的岛屿，
位于伊塔卡和岸壁陡峭的萨墨之间，
名叫阿斯特里斯，岛上有一处可两边
泊船的港湾，阿开奥斯人就埋伏在那里。
ΙΛΙΑΔΟΣ Δ
οἱ δ᾽ ἷξον κοίλην Λακεδαίμονα ητώεσσαν,
πρὸς δ᾽ ἄρα δώματ᾽ ἔλων Μενελάου υδαλίμοιο.
τὸν δ᾽ εὗρον δαινύντα γάμον ολλοῖσιν ἔτῃσιν
υἱέος ἠδὲ θυγατρὸς ἀμύμονος ᾧ ἐνὶ οἴκῳ.
τὴν μὲν Ἀχιλλῆος ῥηξήνορος υἱέι έμπεν:
ἐν Τροίῃ γὰρ πρῶτον ὑπέσχετο καὶ ατένευσε
δωσέμεναι, τοῖσιν δὲ θεοὶ γάμον ξετέλειον.
τὴν ἄρ᾽ ὅ γ᾽ ἔνθ᾽ ἵπποισι καὶ ἅρμασι έμπε νέεσθαι
Μυρμιδόνων προτὶ ἄστυ περικλυτόν, ἷσιν ἄνασσεν.
υἱέι δὲ Σπάρτηθεν Ἀλέκτορος ἤγετο ούρην,
ὅς οἱ τηλύγετος γένετο κρατερὸς εγαπένθης
ἐκ δούλης: Ἑλένῃ δὲ θεοὶ γόνον οὐκέτ᾽ ἔφαινον,
ἐπεὶ δὴ τὸ πρῶτον ἐγείνατο παῖδ᾽ ἐρατεινήν,
Ἑρμιόνην, ἣ εἶδος ἔχε χρυσέης Ἀφροδίτης.
ὣς οἱ μὲν δαίνυντο καθ᾽ ὑψερεφὲς μέγα δῶμα
γείτονες ἠδὲ ἔται Μενελάου κυδαλίμοιο,
τερπόμενοι: μετὰ δέ σφιν ἐμέλπετο θεῖος ἀοιδὸς
φορμίζων, δοιὼ δὲ κυβιστητῆρε κατ᾽ αὐτούς,
μολπῆς ἐξάρχοντος, ἐδίνευον κατὰ μέσσους.
τὼ δ᾽ αὖτ᾽ ἐν προθύροισι δόμων αὐτώ τε καὶ ἵππω,
Τηλέμαχός θ᾽ ἥρως καὶ Νέστορος ἀγλαὸς υἱός,
στῆσαν: ὁ δὲ προμολὼν ἴδετο κρείων Ἐτεωνεύς,
ὀτρηρὸς θεράπων Μενελάου κυδαλίμοιο,
βῆ δ᾽ ἴμεν ἀγγελέων διὰ δώματα ποιμένι λαῶν,
ἀγχοῦ δ᾽ ἱστάμενος ἔπεα πτερόεντα προσηύδα:
ξείνω δή τινε τώδε, διοτρεφὲς ὦ Μενέλαε,
ἄνδρε δύω, γενεῇ δὲ Διὸς μεγάλοιο ἔικτον.
ἀλλ᾽ εἴπ᾽, ἤ σφωιν καταλύσομεν ὠκέας ἵππους,
ἦ ἄλλον πέμπωμεν ἱκανέμεν, ὅς κε φιλήσῃ.
τὸν δὲ μέγ᾽ ὀχθήσας προσέφη ξανθὸς Μενέλαος:
‘οὐ μὲν νήπιος ἦσθα, Βοηθοΐδη Ἐτεωνεῦ,
τὸ πρίν: ἀτὰρ μὲν νῦν γε πάϊς ὣς νήπια βάζεις.
ἦ μὲν δὴ νῶι ξεινήια πολλὰ φαγόντε
ἄλλων ἀνθρώπων δεῦρ᾽ ἱκόμεθ᾽, αἴ κέ ποθι Ζεὺς
ἐξοπίσω περ παύσῃ ὀιζύος. ἀλλὰ λύ᾽ ἵππους
ξείνων, ἐς δ᾽ αὐτοὺς προτέρω ἄγε θοινηθῆναι.
ὣς φάθ᾽, ὁ δὲ μεγάροιο διέσσυτο, κέκλετο δ᾽ ἄλλους
ὀτρηροὺς θεράποντας ἅμα σπέσθαι ἑοῖ αὐτῷ.
οἱ δ᾽ ἵππους μὲν λῦσαν ὑπὸ ζυγοῦ ἱδρώοντας,
καὶ τοὺς μὲν κατέδησαν ἐφ᾽ ἱππείῃσι κάπῃσι,
πὰρ δ᾽ ἔβαλον ζειάς, ἀνὰ δὲ κρῖ λευκὸν ἔμιξαν,
ἅρματα δ᾽ ἔκλιναν πρὸς ἐνώπια παμφανόωντα,
αὐτοὺς δ᾽ εἰσῆγον θεῖον δόμον. οἱ δὲ ἰδόντες
θαύμαζον κατὰ δῶμα διοτρεφέος βασιλῆος:
ὥ ς τε γὰρ ἠελίου αἴγλη πέλεν ἠὲ σελήνης
δῶμα καθ᾽ ὑψερεφὲς Μενελάου κυδαλίμοιο.
αὐτὰρ ἐπεὶ τάρπησαν ὁρώμενοι ὀφθαλμοῖσιν,
ἔς ῥ᾽ ἀσαμίνθους βάντες ἐυξέστας λούσαντο.
τοὺς δ᾽ ἐπεὶ οὖν δμῳαὶ λοῦσαν καὶ χρῖσαν ἐλαίῳ,
ἀμφὶ δ᾽ ἄρα χλαίνας οὔλας βάλον ἠδὲ χιτῶνας,
ἔς ῥα θρόνους ἕζοντο παρ᾽ Ἀτρεΐδην Μενέλαον.
χέρνιβα δ᾽ ἀμφίπολος προχόῳ ἐπέχευε φέρουσα
καλῇ χρυσείῃ ὑπὲρ ἀργυρέοιο λέβητος,
νίψασθαι: παρὰ δὲ ξεστὴν ἐτάνυσσε τράπεζαν.
σῖτον δ᾽ αἰδοίη ταμίη παρέθηκε φέρουσα,
εἴδατα πόλλ᾽ ἐπιθεῖσα, χαριζομένη παρεόντων.
δαιτρὸς δὲ κρειῶν πίνακας παρέθηκεν ἀείρας
παντοίων, παρὰ δέ σφι τίθει χρύσεια κύπελλα.
τὼ καὶ δεικνύμενος προσέφη ξανθὸς Μενέλαος:
σίτου θ᾽ ἅπτεσθον καὶ χαίρετον. αὐτὰρ ἔπειτα
δείπνου πασσαμένω εἰρησόμεθ᾽, οἵ τινές ἐστον
ἀνδρῶν: οὐ γὰρ σφῷν γε γένος ἀπόλωλε τοκήων,
ἀλλ᾽ ἀνδρῶν γένος ἐστὲ διοτρεφέων βασιλήων
σκηπτούχων, ἐπεὶ οὔ κε κακοὶ τοιούσδε τέκοιεν.
ὣ ς φάτο, καί σφιν νῶτα βοὸς παρὰ πίονα θῆκεν
ὄπτ᾽ ἐν χερσὶν ἑλών, τά ῥά οἱ γέρα πάρθεσαν αὐτῷ.
οἱ δ᾽ ἐπ᾽ ὀνείαθ᾽ ἑτοῖμα προκείμενα χεῖρας ἴαλλον.
αὐτὰρ ἐπεὶ πόσιος καὶ ἐδητύος ἐξ ἔρον ἕντο,
δὴ τότε Τηλέμαχος προσεφώνεε Νέστορος υἱόν,
ἄγχι σχὼν κεφαλήν, ἵνα μὴ πευθοίαθ᾽ οἱ ἄλλοι:
φράζεο, Νεστορίδη, τῷ ἐμῷ κεχαρισμένε θυμῷ,
χαλκοῦ τε στεροπὴν κὰδ δώματα ἠχήεντα
χρυσοῦ τ᾽ ἠλέκτρου τε καὶ ἀργύρου ἠδ᾽ ἐλέφαντος.
Ζηνός που τοιήδε γ᾽ Ὀλυμπίου ἔνδοθεν αὐλή,
ὅσσα τάδ᾽ ἄσπετα πολλά: σέβας μ᾽ ἔχει εἰσορόωντα.
τοῦ δ᾽ ἀγορεύοντος ξύνετο ξανθὸς Μενέλαος,
καί σφεας φωνήσας ἔπεα πτερόεντα προσηύδα:
τέκνα φίλ᾽, ἦ τοι Ζηνὶ βροτῶν οὐκ ἄν τις ἐρίζοι:
ἀθάνατοι γὰρ τοῦ γε δόμοι καὶ κτήματ᾽ ἔασιν:
ἀνδρῶν δ᾽ ἤ κέν τίς μοι ἐρίσσεται, ἠὲ καὶ οὐκί,
κτήμασιν. ἦ γὰρ πολλὰ παθὼν καὶ πόλλ᾽ ἐπαληθεὶς
ἠγαγόμην ἐν νηυσὶ καὶ ὀγδοάτῳ ἔτει ἦλθον,
Κύπρον Φοινίκην τε καὶ Αἰγυπτίους ἐπαληθείς,
Αἰθίοπάς θ᾽ ἱκόμην καὶ Σιδονίους καὶ Ἐρεμβοὺς
καὶ Λιβύην, ἵνα τ᾽ ἄρνες ἄφαρ κεραοὶ τελέθουσι.
τρὶς γὰρ τίκτει μῆλα τελεσφόρον εἰς ἐνιαυτόν.
ἔνθα μὲν οὔτε ἄναξ ἐπιδευὴς οὔτε τι ποιμὴν
τυροῦ καὶ κρειῶν οὐδὲ γλυκεροῖο γάλακτος,
ἀλλ᾽ αἰεὶ παρέχουσιν ἐπηετανὸν γάλα θῆσθαι.
ἧος ἐγὼ περὶ κεῖνα πολὺν βίοτον συναγείρων
ἠλώμην, τῆός μοι ἀδελφεὸν ἄλλος ἔπεφνεν
λάθρῃ, ἀνωιστί, δόλῳ οὐλομένης ἀλόχοιο:
ὣς οὔ τοι χαίρων τοῖσδε κτεάτεσσιν ἀνάσσω.
καὶ πατέρων τάδε μέλλετ᾽ ἀκουέμεν, οἵ τινες ὑμῖν
εἰσίν, ἐπεὶ μάλα πολλὰ πάθον, καὶ ἀπώλεσα οἶκον
εὖ μάλα ναιετάοντα, κεχανδότα πολλὰ καὶ ἐσθλά.
ὧν ὄφελον τριτάτην περ ἔχων ἐν δώμασι μοῖραν
ναίειν, οἱ δ᾽ ἄνδρες σόοι ἔμμεναι, οἳ τότ᾽ ὄλοντο
Τροίῃ ἐν εὐρείῃ ἑκὰς Ἄργεος ἱπποβότοιο.
ἀλλ᾽ ἔμπης πάντας μὲν ὀδυρόμενος καὶ ἀχεύων
πολλάκις ἐν μεγάροισι καθήμενος ἡμετέροισιν
ἄλλοτε μέν τε γόῳ φρένα τέρπομαι, ἄλλοτε δ᾽ αὖτε
παύομαι: αἰψηρὸς δὲ κόρος κρυεροῖο γόοιο.
τῶν πάντων οὐ τόσσον ὀδύρομαι, ἀχνύμενός περ,
ὡς ἑνός, ὅς τέ μοι ὕπνον ἀπεχθαίρει καὶ ἐδωδὴν
μνωομένῳ, ἐπεὶ οὔ τις Ἀχαιῶν τόσσ᾽ ἐμόγησεν,
ὅσσ᾽ Ὀδυσεὺς ἐμόγησε καὶ ἤρατο. τῷ δ᾽ ἄρ᾽ ἔμελλεν
αὐτῷ κήδε᾽ ἔσεσθαι, ἐμοὶ δ᾽ ἄχος αἰὲν ἄλαστον
κείνου, ὅπως δὴ δηρὸν ἀποίχεται, οὐδέ τι ἴδμεν,
ζώει ὅ γ᾽ ἦ τέθνηκεν. ὀδύρονταί νύ που αὐτὸν
Λαέρτης θ᾽ ὁ γέρων καὶ ἐχέφρων Πηνελόπεια
Τηλέμαχός θ᾽, ὃν ἔλειπε νέον γεγαῶτ᾽ ἐνὶ οἴκῳ.
ὣς φάτο, τῷ δ᾽ ἄρα πατρὸς ὑφ᾽ ἵμερον ὦρσε γόοιο.
δάκρυ δ᾽ ἀπὸ βλεφάρων χαμάδις βάλε πατρὸς ἀκούσας,
χλαῖναν πορφυρέην ἄντ᾽ ὀφθαλμοῖιν ἀνασχὼν
ἀμφοτέρῃσιν χερσί. νόησε δέ μιν Μενέλαος,
μερμήριξε δ᾽ ἔπειτα κατὰ φρένα καὶ κατὰ θυμόν,
ἠέ μιν αὐτὸν πατρὸς ἐάσειε μνησθῆναι
ἦ πρῶτ᾽ ἐξερέοιτο ἕκαστά τε πειρήσαιτο.
ἧος ὁ ταῦθ᾽ ὥρμαινε κατὰ φρένα καὶ κατὰ θυμόν,
ἐκ δ᾽ Ἑλένη θαλάμοιο θυώδεος ὑψορόφοιο
ἤλυθεν Ἀρτέμιδι χρυσηλακάτῳ ἐικυῖα.
τῇ δ᾽ ἄρ᾽ ἅμ᾽ Ἀδρήστη κλισίην εὔτυκτον ἔθηκεν,
Ἀλκίππη δὲ τάπητα φέρεν μαλακοῦ ἐρίοιο,
Φυλὼ δ᾽ ἀργύρεον τάλαρον φέρε, τόν οἱ ἔθηκεν
Ἀλκάνδρη, Πολύβοιο δάμαρ, ὃς ἔναι᾽ ἐνὶ Θήβῃς
Αἰγυπτίῃς, ὅθι πλεῖστα δόμοις ἐν κτήματα κεῖται:
ὃς Μενελάῳ δῶκε δύ᾽ ἀργυρέας ἀσαμίνθους,
δοιοὺς δὲ τρίποδας, δέκα δὲ χρυσοῖο τάλαντα.
χωρὶς δ᾽ αὖθ᾽ Ἑλένῃ ἄλοχος πόρε κάλλιμα δῶρα:
χρυσέην τ᾽ ἠλακάτην τάλαρόν θ᾽ ὑπόκυκλον ὄπασσεν
ἀργύρεον, χρυσῷ δ᾽ ἐπὶ χείλεα κεκράαντο.
τόν ῥά οἱ ἀμφίπολος Φυλὼ παρέθηκε φέρουσα
νήματος ἀσκητοῖο βεβυσμένον: αὐτὰρ ἐπ᾽ αὐτῷ
ἠλακάτη τετάνυστο ἰοδνεφὲς εἶρος ἔχουσα.
ἕζετο δ᾽ ἐν κλισμῷ, ὑπὸ δὲ θρῆνυς ποσὶν ἦεν.
αὐτίκα δ᾽ ἥ γ᾽ ἐπέεσσι πόσιν ἐρέεινεν ἕκαστα:
ἴδμεν δή, Μενέλαε διοτρεφές, οἵ τινες οἵδε
ἀνδρῶν εὐχετόωνται ἱκανέμεν ἡμέτερον δῶ;
ψεύσομαι ἦ ἔτυμον ἐρέω; κέλεται δέ με θυμός.
οὐ γάρ πώ τινά φημι ἐοικότα ὧδε ἰδέσθαι
οὔτ᾽ ἄνδρ᾽ οὔτε γυναῖκα, σέβας μ᾽ ἔχει εἰσορόωσαν,
ὡς ὅδ᾽ Ὀδυσσῆος μεγαλήτορος υἷι ἔοικε,
Τηλεμάχῳ, τὸν ἔλειπε νέον γεγαῶτ᾽ ἐνὶ οἴκῳ
κεῖνος ἀνήρ, ὅτ᾽ ἐμεῖο κυνώπιδος εἵνεκ᾽ Ἀχαιοὶ
ἤλθεθ᾽ ὑπὸ Τροίην πόλεμον θρασὺν ὁρμαίνοντες.
τὴν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη ξανθὸς Μενέλαος:
‘οὕτω νῦν καὶ ἐγὼ νοέω, γύναι, ὡς σὺ ἐίσκεις:
κείνου γὰρ τοιοίδε πόδες τοιαίδε τε χεῖρες
ὀφθαλμῶν τε βολαὶ κεφαλή τ᾽ ἐφύπερθέ τε χαῖται.
καὶ νῦν ἦ τοι ἐγὼ μεμνημένος ἀμφ᾽ Ὀδυσῆι
μυθεόμην, ὅσα κεῖνος ὀιζύσας ἐμόγησεν
ἀμφ᾽ ἐμοί, αὐτὰρ ὁ πικρὸν ὑπ᾽ ὀφρύσι δάκρυον εἶβε,
χλαῖναν πορφυρέην ἄντ᾽ ὀφθαλμοῖιν ἀνασχών.
τὸν δ᾽ αὖ Νεστορίδης Πεισίστρατος ἀντίον ηὔδα:
‘Ἀτρεΐδη Μενέλαε διοτρεφές, ὄρχαμε λαῶν,
κείνου μέν τοι ὅδ᾽ υἱὸς ἐτήτυμον, ὡς ἀγορεύεις:
ἀλλὰ σαόφρων ἐστί, νεμεσσᾶται δ᾽ ἐνὶ θυμῷ
ὧδ᾽ ἐλθὼν τὸ πρῶτον ἐπεσβολίας ἀναφαίνειν
ἄντα σέθεν, τοῦ νῶι θεοῦ ὣς τερπόμεθ᾽ αὐδῇ.
αὐτὰρ ἐμὲ προέηκε Γερήνιος ἱππότα Νέστωρ
τῷ ἅμα πομπὸν ἕπεσθαι: ἐέλδετο γάρ σε ἰδέσθαι,
ὄφρα οἱ ἤ τι ἔπος ὑποθήσεαι ἠέ τι ἔργον.
πολλὰ γὰρ ἄλγε᾽ ἔχει πατρὸς πάϊς οἰχομένοιο
ἐν μεγάροις, ᾧ μὴ ἄλλοι ἀοσσητῆρες ἔωσιν,
ὡς νῦν Τηλεμάχῳ ὁ μὲν οἴχεται, οὐδέ οἱ ἄλλοι
εἴσ᾽ οἵ κεν κατὰ δῆμον ἀλάλκοιεν κακότητα.
τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη ξανθὸς Μενέλαος:
‘ὢ πόποι, ἦ μάλα δὴ φίλου ἀνέρος υἱὸς ἐμὸν δῶ
ἵκεθ᾽, ὃς εἵνεκ᾽ ἐμεῖο πολέας ἐμόγησεν ἀέθλους:
καί μιν ἔφην ἐλθόντα φιλησέμεν ἔξοχον ἄλλων
Ἀργείων, εἰ νῶιν ὑπεὶρ ἅλα νόστον ἔδωκε
νηυσὶ θοῇσι γενέσθαι Ὀλύμπιος εὐρύοπα Ζεύς.
καί κέ οἱ Ἄργεϊ νάσσα πόλιν καὶ δώματ᾽ ἔτευξα,
ἐξ Ἰθάκης ἀγαγὼν σὺν κτήμασι καὶ τέκεϊ ᾧ
καὶ πᾶσιν λαοῖσι, μίαν πόλιν ἐξαλαπάξας,
αἳ περιναιετάουσιν, ἀνάσσονται δ᾽ ἐμοὶ αὐτῷ.
καί κε θάμ᾽ ἐνθάδ᾽ ἐόντες ἐμισγόμεθ᾽: οὐδέ κεν ἡμέας
ἄλλο διέκρινεν φιλέοντέ τε τερπομένω τε,
πρίν γ᾽ ὅτε δὴ θανάτοιο μέλαν νέφος ἀμφεκάλυψεν.
ἀλλὰ τὰ μέν που μέλλεν ἀγάσσεσθαι θεὸς αὐτός,
ὃς κεῖνον δύστηνον ἀνόστιμον οἶον ἔθηκεν.
ὣς φάτο, τοῖσι δὲ πᾶσιν ὑφ᾽ ἵμερον ὦρσε γόοιο.
κλαῖε μὲν Ἀργείη Ἑλένη, Διὸς ἐκγεγαυῖα,
κλαῖε δὲ Τηλέμαχός τε καὶ Ἀτρεΐδης Μενέλαος,
οὐδ᾽ ἄρα Νέστορος υἱὸς ἀδακρύτω ἔχεν ὄσσε:
μνήσατο γὰρ κατὰ θυμὸν ἀμύμονος Ἀντιλόχοιο,
τόν ῥ᾽ Ἠοῦς ἔκτεινε φαεινῆς ἀγλαὸς υἱός:
τοῦ ὅ γ᾽ ἐπιμνησθεὶς ἔπεα πτερόεντ᾽ ἀγόρευεν:
Ἀτρεΐδη, περὶ μέν σε βροτῶν πεπνυμένον εἶναι
Νέστωρ φάσχ᾽ ὁ γέρων, ὅτ᾽ ἐπιμνησαίμεθα σεῖο
οἷσιν ἐνὶ μεγάροισι, καὶ ἀλλήλους ἐρέοιμεν.
καὶ νῦν, εἴ τί που ἔστι, πίθοιό μοι: οὐ γὰρ ἐγώ γε
τέρπομ᾽ ὀδυρόμενος μεταδόρπιος, ἀλλὰ καὶ ἠὼς
ἔσσεται ἠριγένεια: νεμεσσῶμαί γε μὲν οὐδὲν
κλαίειν ὅς κε θάνῃσι βροτῶν καὶ πότμον ἐπίσπῃ.
τοῦτό νυ καὶ γέρας οἶον ὀιζυροῖσι βροτοῖσιν,
κείρασθαί τε κόμην βαλέειν τ᾽ ἀπὸ δάκρυ παρειῶν.
καὶ γὰρ ἐμὸς τέθνηκεν ἀδελφεός, οὔ τι κάκιστος
Ἀργείων: μέλλεις δὲ σὺ ἴδμεναι: οὐ γὰρ ἐγώ γε
ἤντησ᾽ οὐδὲ ἴδον: περὶ δ᾽ ἄλλων φασὶ γενέσθαι
Ἀντίλοχον, πέρι μὲν θείειν ταχὺν ἠδὲ μαχητήν.
τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη ξανθὸς Μενέλαος:
‘ὦ φίλ᾽, ἐπεὶ τόσα εἶπες, ὅσ᾽ ἂν πεπνυμένος ἀνὴρ
εἴποι καὶ ῥέξειε, καὶ ὃς προγενέστερος εἴη:
τοίου γὰρ καὶ πατρός, ὃ καὶ πεπνυμένα βάζεις,
ῥεῖα δ᾽ ἀρίγνωτος γόνος ἀνέρος ᾧ τε Κρονίων
ὄλβον ἐπικλώσῃ γαμέοντί τε γεινομένῳ τε,
ὡς νῦν Νέστορι δῶκε διαμπερὲς ἤματα πάντα
αὐτὸν μὲν λιπαρῶς γηρασκέμεν ἐν μεγάροισιν,
υἱέας αὖ πινυτούς τε καὶ ἔγχεσιν εἶναι ἀρίστους.
ἡμεῖς δὲ κλαυθμὸν μὲν ἐάσομεν, ὃς πρὶν ἐτύχθη,
δόρπου δ᾽ ἐξαῦτις μνησώμεθα, χερσὶ δ᾽ ἐφ᾽ ὕδωρ
χευάντων. μῦθοι δὲ καὶ ἠῶθέν περ ἔσονται
Τηλεμάχῳ καὶ ἐμοὶ διαειπέμεν ἀλλήλοισιν.
ὣς ἔφατ᾽, Ἀσφαλίων δ᾽ ἄρ ὕδωρ ἐπὶ χεῖρας ἔχευεν,
ὀτρηρὸς θεράπων Μενελάου κυδαλίμοιο.
οἱ δ᾽ ἐπ᾽ ὀνείαθ᾽ ἑτοῖμα προκείμενα χεῖρας ἴαλλον.
ἔνθ᾽ αὖτ᾽ ἄλλ᾽ ἐνόησ᾽ Ἑλένη Διὸς ἐκγεγαυῖα:
αὐτίκ᾽ ἄρ᾽ εἰς οἶνον βάλε φάρμακον, ἔνθεν ἔπινον,
νηπενθές τ᾽ ἄχολόν τε, κακῶν ἐπίληθον ἁπάντων.
ὃς τὸ καταβρόξειεν, ἐπὴν κρητῆρι μιγείη,
οὔ κεν ἐφημέριός γε βάλοι κατὰ δάκρυ παρειῶν,
οὐδ᾽ εἴ οἱ κατατεθναίη μήτηρ τε πατήρ τε,
οὐδ᾽ εἴ οἱ προπάροιθεν ἀδελφεὸν ἢ φίλον υἱὸν
χαλκῷ δηιόῳεν, ὁ δ᾽ ὀφθαλμοῖσιν ὁρῷτο.
τοῖα Διὸς θυγάτηρ ἔχε φάρμακα μητιόεντα,
ἐσθλά, τά οἱ Πολύδαμνα πόρεν, Θῶνος παράκοιτις
Αἰγυπτίη, τῇ πλεῖστα φέρει ζείδωρος ἄρουρα
φάρμακα, πολλὰ μὲν ἐσθλὰ μεμιγμένα πολλὰ δὲ λυγρά:
ἰητρὸς δὲ ἕκαστος ἐπιστάμενος περὶ πάντων
ἀνθρώπων: ἦ γὰρ Παιήονός εἰσι γενέθλης.
αὐτὰρ ἐπεί ῥ᾽ ἐνέηκε κέλευσέ τε οἰνοχοῆσαι,
ἐξαῦτις μύθοισιν ἀμειβομένη προσέειπεν:
Ἀτρεΐδη Μενέλαε διοτρεφὲς ἠδὲ καὶ οἵδε
ἀνδρῶν ἐσθλῶν παῖδες: ἀτὰρ θεὸς ἄλλοτε ἄλλῳ
Ζεὺς ἀγαθόν τε κακόν τε διδοῖ: δύναται γὰρ ἅπαντα:
ἦ τοι νῦν δαίνυσθε καθήμενοι ἐν μεγάροισι
καὶ μύθοις τέρπεσθε: ἐοικότα γὰρ καταλέξω.
πάντα μὲν οὐκ ἂν ἐγὼ μυθήσομαι οὐδ᾽ ὀνομήνω,
ὅσσοι Ὀδυσσῆος ταλασίφρονός εἰσιν ἄεθλοι:
ἀλλ᾽ οἷον τόδ᾽ ἔρεξε καὶ ἔτλη καρτερὸς ἀνὴρ
δήμῳ ἔνι Τρώων, ὅθι πάσχετε πήματ᾽ Ἀχαιοί.
αὐτόν μιν πληγῇσιν ἀεικελίῃσι δαμάσσας,
σπεῖρα κάκ᾽ ἀμφ᾽ ὤμοισι βαλών, οἰκῆι ἐοικώς,
ἀνδρῶν δυσμενέων κατέδυ πόλιν εὐρυάγυιαν:
ἄλλῳ δ᾽ αὐτὸν φωτὶ κατακρύπτων ἤισκε,
δέκτῃ, ὃς οὐδὲν τοῖος ἔην ἐπὶ νηυσὶν Ἀχαιῶν.
τῷ ἴκελος κατέδυ Τρώων πόλιν, οἱ δ᾽ ἀβάκησαν
πάντες: ἐγὼ δέ μιν οἴη ἀνέγνων τοῖον ἐόντα,
καί μιν ἀνηρώτων: ὁ δὲ κερδοσύνῃ ἀλέεινεν.
ἀλλ᾽ ὅτε δή μιν ἐγὼ λόεον καὶ χρῖον ἐλαίῳ,
ἀμφὶ δὲ εἵματα ἕσσα καὶ ὤμοσα καρτερὸν ὅρκον
μὴ μὲν πρὶν Ὀδυσῆα μετὰ Τρώεσσ᾽ ἀναφῆναι,
πρίν γε τὸν ἐς νῆάς τε θοὰς κλισίας τ᾽ ἀφικέσθαι,
καὶ τότε δή μοι πάντα νόον κατέλεξεν Ἀχαιῶν.
πολλοὺς δὲ Τρώων κτείνας ταναήκεϊ χαλκῷ
ἦλθε μετ᾽ Ἀργείους, κατὰ δὲ φρόνιν ἤγαγε πολλήν.
ἔνθ᾽ ἄλλαι Τρῳαὶ λίγ᾽ ἐκώκυον: αὐτὰρ ἐμὸν κῆρ
χαῖρ᾽, ἐπεὶ ἤδη μοι κραδίη τέτραπτο νέεσθαι
ἂψ οἶκόνδ᾽, ἄτην δὲ μετέστενον, ἣν Ἀφροδίτη
δῶχ᾽, ὅτε μ᾽ ἤγαγε κεῖσε φίλης ἀπὸ πατρίδος αἴης,
παῖδά τ᾽ ἐμὴν νοσφισσαμένην θάλαμόν τε πόσιν τε
οὔ τευ δευόμενον, οὔτ᾽ ἂρ φρένας οὔτε τι εἶδος.
τὴν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη ξανθὸς Μενέλαος:
‘ναὶ δὴ ταῦτά γε πάντα, γύναι, κατὰ μοῖραν ἔειπες.
ἤδη μὲν πολέων ἐδάην βουλήν τε νόον τε
ἀνδρῶν ἡρώων, πολλὴν δ᾽ ἐπελήλυθα γαῖαν:
ἀλλ᾽ οὔ πω τοιοῦτον ἐγὼν ἴδον ὀφθαλμοῖσιν,
οἷν Ὀδυσσῆος ταλασίφρονος ἔσκε φίλον κῆρ.
οἷον καὶ τόδ᾽ ἔρεξε καὶ ἔτλη καρτερὸς νὴρ
ἵππῳ ἔνι ξεστῷ, ἵν᾽ ἐνήμεθα πάντες ριστοι
Ἀργείων Τρώεσσι φόνον καὶ κῆρα έροντες.
ἦλθες ἔπειτα σὺ κεῖσε: κελευσέμεναι έ σ᾽ ἔμελλε
δαίμων, ὃς Τρώεσσιν ἐβούλετο κῦδος ρέξαι:
καί τοι Δηΐφοβος θεοείκελος ἕσπετ᾽ ούσῃ.
τρὶς δὲ περίστειξας κοῖλον λόχον μφαφόωσα,
ἐκ δ᾽ ὀνομακλήδην Δαναῶν ὀνόμαζες ρίστους,
πάντων Ἀργείων φωνὴν ἴσκουσ᾽ λόχοισιν.
αὐτὰρ ἐγὼ καὶ Τυδεΐδης καὶ δῖος δυσσεὺς
ἥμενοι ἐν μέσσοισιν ἀκούσαμεν ὡς βόησας.
νῶι μὲν ἀμφοτέρω μενεήναμεν ρμηθέντε
ἢ ἐξελθέμεναι, ἢ ἔνδοθεν αἶψ᾽ πακοῦσαι:
ἀλλ᾽ Ὀδυσεὺς κατέρυκε καὶ ἔσχεθεν εμένω περ.
ἔνθ᾽ ἄλλοι μὲν πάντες ἀκὴν ἔσαν υἷες χαιῶν,
Ἄντικλος δὲ σέ γ᾽ οἶος ἀμείψασθαι πέεσσιν
ἤθελεν. ἀλλ᾽ Ὀδυσεὺς ἐπὶ μάστακα χερσὶ ίεζεν
νωλεμέως κρατερῇσι, σάωσε δὲ πάντας χαιούς:
τόφρα δ᾽ ἔχ᾽, ὄφρα σε νόσφιν ἀπήγαγε αλλὰς Ἀθήνη.
τὸν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ὔδα:
‘Ἀτρεΐδη Μενέλαε διοτρεφές, ὄρχαμε αῶν,
ἄλγιον: οὐ γάρ οἵ τι τάδ᾽ ἤρκεσε υγρὸν ὄλεθρον,
οὐδ᾽ εἴ οἱ κραδίη γε σιδηρέη ἔνδοθεν ἦεν.
ἀλλ᾽ ἄγετ᾽ εἰς εὐνὴν τράπεθ᾽ ἡμέας, ὄφρα καὶ ἤδη
ὕπνῳ ὕπο γλυκερῷ ταρπώμεθα κοιμηθέντες.
ὣς ἔφατ᾽, Ἀργείη δ᾽ Ἑλένη δμῳῇσι κέλευσεν
δέμνι᾽ ὑπ᾽ αἰθούσῃ θέμεναι καὶ ῥήγεα καλὰ
πορφύρε᾽ ἐμβαλέειν στορέσαι τ᾽ ἐφύπερθε τάπητας,
χλαίνας τ᾽ ἐνθέμεναι οὔλας καθύπερθεν ἕσασθαι.
αἱ δ᾽ ἴσαν ἐκ μεγάροιο δάος μετὰ χερσὶν ἔχουσαι,
δέμνια δὲ στόρεσαν: ἐκ δὲ ξείνους ἄγε κῆρυξ.
οἱ μὲν ἄρ᾽ ἐν προδόμῳ δόμου αὐτόθι κοιμήσαντο,
Τηλέμαχός θ᾽ ἥρως καὶ Νέστορος ἀγλαὸς υἱός:
Ἀτρεΐδης δὲ καθεῦδε μυχῷ δόμου ὑψηλοῖο,
πὰρ δ᾽ Ἑλένη τανύπεπλος ἐλέξατο, δῖα γυναικῶν.
ἦμος δ᾽ ἠριγένεια φάνη ῥοδοδάκτυλος Ἠώς,
ὤρνυτ᾽ ἄρ᾽ ἐξ εὐνῆφι βοὴν ἀγαθὸς Μενέλαος
εἵματα ἑσσάμενος, περὶ δὲ ξίφος ὀξὺ θέτ᾽ ὤμῳ,
ποσσὶ δ᾽ ὑπὸ λιπαροῖσιν ἐδήσατο καλὰ πέδιλα,
βῆ δ᾽ ἴμεν ἐκ θαλάμοιο θεῷ ἐναλίγκιος ἄντην,
Τηλεμάχῳ δὲ παρῖζεν, ἔπος τ᾽ ἔφατ᾽ ἔκ τ᾽ ὀνόμαζεν:
τίπτε δέ σε χρειὼ δεῦρ᾽ ἤγαγε, Τηλέμαχ᾽ ἥρως,
ἐς Λακεδαίμονα δῖαν, ἐπ᾽ εὐρέα νῶτα θαλάσσης;
δήμιον ἦ ἴδιον; τόδε μοι νημερτὲς ἐνίσπες.
τὸν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα:
‘Ἀτρεΐδη Μενέλαε διοτρεφές, ὄρχαμε λαῶν,
ἤλυθον, εἴ τινά μοι κληηδόνα πατρὸς ἐνίσποις.
ἐσθίεταί μοι οἶκος, ὄλωλε δὲ πίονα ἔργα,
δυσμενέων δ᾽ ἀνδρῶν πλεῖος δόμος, οἵ τέ μοι αἰεὶ
μῆλ᾽ ἁδινὰ σφάζουσι καὶ εἰλίποδας ἕλικας βοῦς,
μητρὸς ἐμῆς μνηστῆρες ὑπέρβιον ὕβριν ἔχοντες.
τοὔνεκα νῦν τὰ σὰ γούναθ᾽ ἱκάνομαι, αἴ κ᾽ ἐθέλῃσθα
κείνου λυγρὸν ὄλεθρον ἐνισπεῖν, εἴ που ὄπωπας
ὀφθαλμοῖσι τεοῖσιν ἢ ἄλλου μῦθον ἄκουσας
πλαζομένου: περὶ γάρ μιν ὀιζυρὸν τέκε μήτηρ.
μηδέ τί μ᾽ αἰδόμενος μειλίσσεο μηδ᾽ ἐλεαίρων,
ἀλλ᾽ εὖ μοι κατάλεξον ὅπως ἤντησας ὀπωπῆς.
λίσσομαι, εἴ ποτέ τοί τι πατὴρ ἐμός, ἐσθλὸς Ὀδυσσεὺς
ἢ ἔπος ἠέ τι ἔργον ὑποστὰς ἐξετέλεσσε
δήμῳ ἔνι Τρώων, ὅθι πάσχετε πήματ᾽ Ἀχαιοί,
τῶν νῦν μοι μνῆσαι, καί μοι νημερτὲς ἐνίσπες.
τὸν δὲ μέγ᾽ ὀχθήσας προσέθη ξανθὸς Μενέλαος:
‘ὢ πόποι, ἦ μάλα δὴ κρατερόφρονος ἀνδρὸς ἐν εὐνῇ
ἤθελον εὐνηθῆναι ἀνάλκιδες αὐτοὶ ἐόντες.
ὡς δ᾽ ὁπότ᾽ ἐν ξυλόχῳ ἔλαφος κρατεροῖο λέοντος
νεβροὺς κοιμήσασα νεηγενέας γαλαθηνοὺς
κνημοὺς ἐξερέῃσι καὶ ἄγκεα ποιήεντα
βοσκομένη, ὁ δ᾽ ἔπειτα ἑὴν εἰσήλυθεν εὐνήν,
ἀμφοτέροισι δὲ τοῖσιν ἀεικέα πότμον ἐφῆκεν,
ὣς Ὀδυσεὺς κείνοισιν ἀεικέα πότμον ἐφήσει.
αἲ γάρ, Ζεῦ τε πάτερ καὶ Ἀθηναίη καὶ Ἄπολλον,
τοῖος ἐών, οἷός ποτ᾽ ἐυκτιμένῃ ἐνὶ Λέσβῳ
ἐξ ἔριδος Φιλομηλεΐδῃ ἐπάλαισεν ἀναστάς,
κὰδ δ᾽ ἔβαλε κρατερῶς, κεχάροντο δὲ πάντες Ἀχαιοί,
τοῖος ἐὼν μνηστῆρσιν ὁμιλήσειεν Ὀδυσσεύς:
πάντες κ᾽ ὠκύμοροί τε γενοίατο πικρόγαμοί τε.
ταῦτα δ᾽ ἅ μ᾽ εἰρωτᾷς καὶ λίσσεαι, οὐκ ἂν ἐγώ γε
ἄλλα παρὲξ εἴποιμι παρακλιδόν, οὐδ᾽ ἀπατήσω,
ἀλλὰ τὰ μέν μοι ἔειπε γέρων ἅλιος νημερτής,
τῶν οὐδέν τοι ἐγὼ κρύψω ἔπος οὐδ᾽ ἐπικεύσω.
Αἰγύπτῳ μ᾽ ἔτι δεῦρο θεοὶ μεμαῶτα νέεσθαι
ἔσχον, ἐπεὶ οὔ σφιν ἔρεξα τεληέσσας ἑκατόμβας.
οἱ δ᾽ αἰεὶ βούλοντο θεοὶ μεμνῆσθαι ἐφετμέων.
νῆσος ἔπειτά τις ἔστι πολυκλύστῳ ἐνὶ πόντῳ
Αἰγύπτου προπάροιθε, Φάρον δέ ἑ κικλήσκουσι,
τόσσον ἄνευθ᾽ ὅσσον τε πανημερίη γλαφυρὴ νηῦς
ἤνυσεν, ᾗ λιγὺς οὖρος ἐπιπνείῃσιν ὄπισθεν:
ἐν δὲ λιμὴν ἐύορμος, ὅθεν τ᾽ ἀπὸ νῆας ἐίσας
ἐς πόντον βάλλουσιν, ἀφυσσάμενοι μέλαν ὕδωρ.
ἔνθα μ᾽ ἐείκοσιν ἤματ᾽ ἔχον θεοί, οὐδέ ποτ᾽ οὖροι
πνείοντες φαίνονθ᾽ ἁλιαέες, οἵ ῥά τε νηῶν
πομπῆες γίγνονται ἐπ᾽ εὐρέα νῶτα θαλάσσης.
καί νύ κεν ἤια πάντα κατέφθιτο καὶ μένε᾽ ἀνδρῶν,
εἰ μή τίς με θεῶν ὀλοφύρατο καί μ᾽ ἐσάωσε,
Πρωτέος ἰφθίμου θυγάτηρ ἁλίοιο γέροντος,
Εἰδοθέη: τῇ γάρ ῥα μάλιστά γε θυμὸν ὄρινα.
ἥ μ᾽ οἴῳ ἔρροντι συνήντετο νόσφιν ἑταίρων:
αἰεὶ γὰρ περὶ νῆσον ἀλώμενοι ἰχθυάασκον
γναμπτοῖς ἀγκίστροισιν, ἔτειρε δὲ γαστέρα λιμός.
ἡ δέ μευ ἄγχι στᾶσα ἔπος φάτο φώνησέν τε:
νήπιός εἰς, ὦ ξεῖνε, λίην τόσον ἠδὲ χαλίφρων,
ἦε ἑκὼν μεθίεις καὶ τέρπεαι ἄλγεα πάσχων;
ὡς δὴ δήθ᾽ ἐνὶ νήσῳ ἐρύκεαι, οὐδέ τι τέκμωρ
εὑρέμεναι δύνασαι, μινύθει δέ τοι ἦτορ ἑταίρων.
ὣς ἔφατ᾽, αὐτὰρ ἐγώ μιν ἀμειβόμενος προσέειπον:
‘ἐκ μέν τοι ἐρέω, ἥ τις σύ πέρ ἐσσι θεάων,
ὡς ἐγὼ οὔ τι ἑκὼν κατερύκομαι, ἀλλά νυ μέλλω
ἀθανάτους ἀλιτέσθαι, οἳ οὐρανὸν εὐρὺν ἔχουσιν.
ἀλλὰ σύ πέρ μοι εἰπέ, θεοὶ δέ τε πάντα ἴσασιν,
ὅς τίς μ᾽ ἀθανάτων πεδάᾳ καὶ ἔδησε κελεύθου,
νόστον θ᾽, ὡς ἐπὶ πόντον ἐλεύσομαι ἰχθυόεντα.
ὣς ἐφάμην, ἡ δ᾽ αὐτίκ᾽ ἀμείβετο δῖα θεάων:
‘τοιγὰρ ἐγώ τοι, ξεῖνε, μάλ᾽ ἀτρεκέως ἀγορεύσω.
πωλεῖταί τις δεῦρο γέρων ἅλιος νημερτὴς
ἀθάνατος Πρωτεὺς Αἰγύπτιος, ὅς τε θαλάσσης
πάσης βένθεα οἶδε, Ποσειδάωνος ὑποδμώς:
τὸν δέ τ᾽ ἐμόν φασιν πατέρ᾽ ἔμμεναι ἠδὲ τεκέσθαι.
τόν γ᾽ εἴ πως σὺ δύναιο λοχησάμενος λελαβέσθαι,
ὅς κέν τοι εἴπῃσιν ὁδὸν καὶ μέτρα κελεύθου
νόστον θ᾽, ὡς ἐπὶ πόντον ἐλεύσεαι ἰχθυόεντα.
καὶ δέ κέ τοι εἴπῃσι, διοτρεφές, αἴ κ᾽ ἐθέλῃσθα,
ὅττι τοι ἐν μεγάροισι κακόν τ᾽ ἀγαθόν τε τέτυκται
οἰχομένοιο σέθεν δολιχὴν ὁδὸν ἀργαλέην τε.
ὣς ἔφατ᾽, αὐτὰρ ἐγώ μιν ἀμειβόμενος προσέειπον:
αὐτὴ νῦν φράζευ σὺ λόχον θείοιο γέροντος,
μή πώς με προϊδὼν ἠὲ προδαεὶς ἀλέηται:
ἀργαλέος γάρ τ᾽ ἐστὶ θεὸς βροτῷ ἀνδρὶ δαμῆναι.
ὣς ἐφάμην, ἡ δ᾽ αὐτίκ᾽ ἀμείβετο δῖα θεάων:
‘τοιγὰρ ἐγώ τοι, ξεῖνε, μάλ᾽ ἀτρεκέως ἀγορεύσω.
ἦμος δ᾽ ἠέλιος μέσον οὐρανὸν ἀμφιβεβήκῃ,
τῆμος ἄρ᾽ ἐξ ἁλὸς εἶσι γέρων ἅλιος νημερτὴς
πνοιῇ ὕπο Ζεφύροιο μελαίνῃ φρικὶ καλυφθείς,
ἐκ δ᾽ ἐλθὼν κοιμᾶται ὑπὸ σπέσσι γλαφυροῖσιν:
ἀμφὶ δέ μιν φῶκαι νέποδες καλῆς ἁλοσύδνης
ἁθρόαι εὕδουσιν, πολιῆς ἁλὸς ἐξαναδῦσαι,
πικρὸν ἀποπνείουσαι ἁλὸς πολυβενθέος ὀδμήν.
ἔνθα σ᾽ ἐγὼν ἀγαγοῦσα ἅμ᾽ ἠοῖ φαινομένηφιν
εὐνάσω ἑξείης: σὺ δ᾽ ἐὺ κρίνασθαι ἑταίρους
τρεῖς, οἵ τοι παρὰ νηυσὶν ἐυσσέλμοισιν ἄριστοι.
πάντα δέ τοι ἐρέω ὀλοφώια τοῖο γέροντος.
φώκας μέν τοι πρῶτον ἀριθμήσει καὶ ἔπεισιν:
αὐτὰρ ἐπὴν πάσας πεμπάσσεται ἠδὲ ἴδηται,
λέξεται ἐν μέσσῃσι νομεὺς ὣς πώεσι μήλων.
τὸν μὲν ἐπὴν δὴ πρῶτα κατευνηθέντα ἴδησθε,
καὶ τότ᾽ ἔπειθ᾽ ὑμῖν μελέτω κάρτος τε βίη τε,
αὖθι δ᾽ ἔχειν μεμαῶτα καὶ ἐσσύμενόν περ ἀλύξαι.
πάντα δὲ γιγνόμενος πειρήσεται, ὅσσ᾽ ἐπὶ γαῖαν
ἑρπετὰ γίγνονται, καὶ ὕδωρ καὶ θεσπιδαὲς πῦρ:
ὑμεῖς δ᾽ ἀστεμφέως ἐχέμεν μᾶλλόν τε πιέζειν.
ἀλλ᾽ ὅτε κεν δή σ᾽ αὐτὸς ἀνείρηται ἐπέεσσι,
τοῖος ἐὼν οἷόν κε κατευνηθέντα ἴδησθε,
καὶ τότε δὴ σχέσθαι τε βίης λῦσαί τε γέροντα,
ἥρως, εἴρεσθαι δέ, θεῶν ὅς τίς σε χαλέπτει,
νόστον θ᾽, ὡς ἐπὶ πόντον ἐλεύσεαι ἰχθυόεντα.
ὣς εἰποῦσ᾽ ὑπὸ πόντον ἐδύσετο κυμαίνοντα.
αὐτὰρ ἐγὼν ἐπὶ νῆας, ὅθ᾽ ἕστασαν ἐν ψαμάθοισιν,
ἤια: πολλὰ δέ μοι κραδίη πόρφυρε κιόντι.
αὐτὰρ ἐπεί ῥ᾽ ἐπὶ νῆα κατήλυθον ἠδὲ θάλασσαν,
δόρπον θ᾽ ὁπλισάμεσθ᾽, ἐπί τ᾽ ἤλυθεν ἀμβροσίη νύξ:
δὴ τότε κοιμήθημεν ἐπὶ ῥηγμῖνι θαλάσσης.
ἦμος δ᾽ ἠριγένεια φάνη ῥοδοδάκτυλος Ἠώς,
καὶ τότε δὴ παρὰ θῖνα θαλάσσης εὐρυπόροιο
ἤια πολλὰ θεοὺς γουνούμενος: αὐτὰρ ἑταίρους
τρεῖς ἄγον, οἷσι μάλιστα πεποίθεα πᾶσαν ἐπ᾽ ἰθύν.
τόφρα δ᾽ ἄρ᾽ ἥ γ᾽ ὑποδῦσα θαλάσσης εὐρέα κόλπον
τέσσαρα φωκάων ἐκ πόντου δέρματ᾽ ἔνεικε:
πάντα δ᾽ ἔσαν νεόδαρτα: δόλον δ᾽ ἐπεμήδετο πατρί.
εὐνὰς δ᾽ ἐν ψαμάθοισι διαγλάψασ᾽ ἁλίῃσιν
ἧστο μένουσ᾽: ἡμεῖς δὲ μάλα σχεδὸν ἤλθομεν αὐτῆς:
ἑξείης δ᾽ εὔνησε, βάλεν δ᾽ ἐπὶ δέρμα ἑκάστῳ.
ἔνθα κεν αἰνότατος λόχος ἔπλετο: τεῖρε γὰρ αἰνῶς
φωκάων ἁλιοτρεφέων ὀλοώτατος ὀδμή:
τίς γάρ κ᾽ εἰναλίῳ παρὰ κήτεϊ κοιμηθείη;
ἀλλ᾽ αὐτὴ ἐσάωσε καὶ ἐφράσατο μέγ᾽ ὄνειαρ:
ἀμβροσίην ὑπὸ ῥῖνα ἑκάστῳ θῆκε φέρουσα
ἡδὺ μάλα πνείουσαν, ὄλεσσε δὲ κήτεος ὀδμήν.
πᾶσαν δ᾽ ἠοίην μένομεν τετληότι θυμῷ:
φῶκαι δ᾽ ἐξ ἁλὸς ἦλθον ἀολλέες. αἱ μὲν ἔπειτα
ἑξῆς εὐνάζοντο παρὰ ῥηγμῖνι θαλάσσης:
ἔνδιος δ᾽ ὁ γέρων ἦλθ᾽ ἐξ ἁλός, εὗρε δὲ φώκας
ζατρεφέας, πάσας δ᾽ ἄρ᾽ ἐπῴχετο, λέκτο δ᾽ ἀριθμόν:
ἐν δ᾽ ἡμέας πρώτους λέγε κήτεσιν, οὐδέ τι θυμῷ
ὠΐσθη δόλον εἶναι: ἔπειτα δὲ λέκτο καὶ αὐτός.
ἡμεῖς δὲ ἰάχοντες ἐπεσσύμεθ᾽, ἀμφὶ δὲ χεῖρας
βάλλομεν: οὐδ᾽ ὁ γέρων δολίης ἐπελήθετο τέχνης,
ἀλλ᾽ ἦ τοι πρώτιστα λέων γένετ᾽ ἠυγένειος,
αὐτὰρ ἔπειτα δράκων καὶ πάρδαλις ἠδὲ μέγας σῦς:
γίγνετο δ᾽ ὑγρὸν ὕδωρ καὶ δένδρεον ὑψιπέτηλον:
ἡμεῖς δ᾽ ἀστεμφέως ἔχομεν τετληότι θυμῷ.
ἀλλ᾽ ὅτε δή ῥ᾽ ἀνίαζ᾽ ὁ γέρων ὀλοφώια εἰδώς,
καὶ τότε δή μ᾽ ἐπέεσσιν ἀνειρόμενος προσέειπε:
τίς νύ τοι, Ἀτρέος υἱέ, θεῶν συμφράσσατο βουλάς,
ὄφρα μ᾽ ἕλοις ἀέκοντα λοχησάμενος; τέο σε χρή;
ὣς ἔφατ᾽, αὐτὰρ ἐγώ μιν ἀμειβόμενος προσέειπον:
οἶσθα, γέρον, τί με ταῦτα παρατροπέων ἐρεείνεις;
ὡς δὴ δήθ᾽ ἐνὶ νήσῳ ἐρύκομαι, οὐδέ τι τέκμωρ
εὑρέμεναι δύναμαι, μινύθει δέ μοι ἔνδοθεν ἦτορ.
ἀλλὰ σύ πέρ μοι εἰπέ, θεοὶ δέ τε πάντα ἴσασιν,
ὅς τίς μ᾽ ἀθανάτων πεδάᾳ καὶ ἔδησε κελεύθου,
νόστον θ᾽, ὡς ἐπὶ πόντον ἐλεύσομαι ἰχθυόεντα.
ὣς ἐφάμην, ὁ δέ μ᾽ αὐτίκ᾽ ἀμειβόμενος προσέειπεν:
‘ἀλλὰ μάλ᾽ ὤφελλες Διί τ᾽ ἄλλοισίν τε θεοῖσι
ῥέξας ἱερὰ κάλ᾽ ἀναβαινέμεν, ὄφρα τάχιστα
σὴν ἐς πατρίδ᾽ ἵκοιο πλέων ἐπὶ οἴνοπα πόντον.
οὐ γάρ τοι πρὶν μοῖρα φίλους τ᾽ ἰδέειν καὶ ἱκέσθαι
οἶκον ἐυκτίμενον καὶ σὴν ἐς πατρίδα γαῖαν,
πρίν γ᾽ ὅτ᾽ ἂν Αἰγύπτοιο, διιπετέος ποταμοῖο,
αὖτις ὕδωρ ἔλθῃς ῥέξῃς θ᾽ ἱερὰς ἑκατόμβας
ἀθανάτοισι θεοῖσι, τοὶ οὐρανὸν εὐρὺν ἔχουσι:
καὶ τότε τοι δώσουσιν ὁδὸν θεοί, ἣν σὺ μενοινᾷς.
ὣς ἔφατ᾽, αὐτὰρ ἐμοί γε κατεκλάσθη φίλον ἦτορ,
οὕνεκά μ᾽ αὖτις ἄνωγεν ἐπ᾽ ἠεροειδέα πόντον
Αἴγυπτόνδ᾽ ἰέναι, δολιχὴν ὁδὸν ἀργαλέην τε.
ἀλλὰ καὶ ὣς μύθοισιν ἀμειβόμενος προσέειπον:
ταῦτα μὲν οὕτω δὴ τελέω, γέρον, ὡς σὺ κελεύεις.
ἀλλ᾽ ἄγε μοι τόδε εἰπὲ καὶ ἀτρεκέως κατάλεξον,
ἢ πάντες σὺν νηυσὶν ἀπήμονες ἦλθον Ἀχαιοί,
οὓς Νέστωρ καὶ ἐγὼ λίπομεν Τροίηθεν ἰόντες,
ἦέ τις ὤλετ᾽ ὀλέθρῳ ἀδευκέι ἧς ἐπὶ νηὸς
ἠὲ φίλων ἐν χερσίν, ἐπεὶ πόλεμον τολύπευσεν.
ὣς ἐφάμην, ὁ δέ μ᾽ αὐτίκ᾽ ἀμειβόμενος προσέειπεν:
Ἀτρεΐδη, τί με ταῦτα διείρεαι; οὐδέ τί σε χρὴ
ἴδμεναι, οὐδὲ δαῆναι ἐμὸν νόον: οὐδέ σέ φημι
δὴν ἄκλαυτον ἔσεσθαι, ἐπὴν ἐὺ πάντα πύθηαι.
πολλοὶ μὲν γὰρ τῶν γε δάμεν, πολλοὶ δὲ λίποντο:
ἀρχοὶ δ᾽ αὖ δύο μοῦνοι Ἀχαιῶν χαλκοχιτώνων
ἐν νόστῳ ἀπόλοντο: μάχῃ δέ τε καὶ σὺ παρῆσθα.
εἷς δ᾽ ἔτι που ζωὸς κατερύκεται εὐρέι πόντῳ.
Αἴας μὲν μετὰ νηυσὶ δάμη δολιχηρέτμοισι.
Γυρῇσίν μιν πρῶτα Ποσειδάων ἐπέλασσεν
πέτρῃσιν μεγάλῃσι καὶ ἐξεσάωσε θαλάσσης:
καί νύ κεν ἔκφυγε κῆρα καὶ ἐχθόμενός περ Ἀθήνῃ,
εἰ μὴ ὑπερφίαλον ἔπος ἔκβαλε καὶ μέγ᾽ ἀάσθη:
φῆ ῥ᾽ ἀέκητι θεῶν φυγέειν μέγα λαῖτμα θαλάσσης.
τοῦ δὲ Ποσειδάων μεγάλ᾽ ἔκλυεν αὐδήσαντος:
αὐτίκ᾽ ἔπειτα τρίαιναν ἑλὼν χερσὶ στιβαρῇσιν
ἤλασε Γυραίην πέτρην, ἀπὸ δ᾽ ἔσχισεν αὐτήν:
καὶ τὸ μὲν αὐτόθι μεῖνε, τὸ δὲ τρύφος ἔμπεσε πόντῳ,
τῷ ῥ᾽ Αἴας τὸ πρῶτον ἐφεζόμενος μέγ᾽ ἀάσθη:
τὸν δ᾽ ἐφόρει κατὰ πόντον ἀπείρονα κυμαίνοντα.
ὣς ὁ μὲν ἔνθ᾽ ἀπόλωλεν, ἐπεὶ πίεν ἁλμυρὸν ὕδωρ.
σὸς δέ που ἔκφυγε κῆρας ἀδελφεὸς ἠδ᾽ ὑπάλυξεν
ἐν νηυσὶ γλαφυρῇσι: σάωσε δὲ πότνια Ἥρη.
ἀλλ᾽ ὅτε δὴ τάχ᾽ ἔμελλε Μαλειάων ὄρος αἰπὺ
ἵξεσθαι, τότε δή μιν ἀναρπάξασα θύελλα
πόντον ἐπ᾽ ἰχθυόεντα φέρεν βαρέα στενάχοντα,
ἀγροῦ ἐπ᾽ ἐσχατιήν, ὅθι δώματα ναῖε Θυέστης
τὸ πρίν, ἀτὰρ τότ᾽ ἔναιε Θυεστιάδης Αἴγισθος.
ἀλλ᾽ ὅτε δὴ καὶ κεῖθεν ἐφαίνετο νόστος ἀπήμων,
ἂψ δὲ θεοὶ οὖρον στρέψαν, καὶ οἴκαδ᾽ ἵκοντο,
ἦ τοι ὁ μὲν χαίρων ἐπεβήσετο πατρίδος αἴης
καὶ κύνει ἁπτόμενος ἣν πατρίδα: πολλὰ δ᾽ ἀπ᾽ αὐτοῦ
δάκρυα θερμὰ χέοντ᾽, ἐπεὶ ἀσπασίως ἴδε γαῖαν.
τὸν δ᾽ ἄρ᾽ ἀπὸ σκοπιῆς εἶδε σκοπός, ὅν ῥα καθεῖσεν
Αἴγισθος δολόμητις ἄγων, ὑπὸ δ᾽ ἔσχετο μισθὸν
χρυσοῦ δοιὰ τάλαντα: φύλασσε δ᾽ ὅ γ᾽ εἰς ἐνιαυτόν,
μή ἑ λάθοι παριών, μνήσαιτο δὲ θούριδος ἀλκῆς.
βῆ δ᾽ ἴμεν ἀγγελέων πρὸς δώματα ποιμένι λαῶν.
αὐτίκα δ᾽ Αἴγισθος δολίην ἐφράσσατο τέχνην:
κρινάμενος κατὰ δῆμον ἐείκοσι φῶτας ἀρίστους
εἷσε λόχον, ἑτέρωθι δ᾽ ἀνώγει δαῖτα πένεσθαι.
αὐτὰρ ὁ βῆ καλέων Ἀγαμέμνονα, ποιμένα λαῶν
ἵπποισιν καὶ ὄχεσφιν, ἀεικέα μερμηρίζων.
τὸν δ᾽ οὐκ εἰδότ᾽ ὄλεθρον ἀνήγαγε καὶ κατέπεφνεν
δειπνίσσας, ὥς τίς τε κατέκτανε βοῦν ἐπὶ φάτνῃ.
οὐδέ τις Ἀτρεΐδεω ἑτάρων λίπεθ᾽ οἵ οἱ ἕποντο,
οὐδέ τις Αἰγίσθου, ἀλλ᾽ ἔκταθεν ἐν μεγάροισιν.
ὣς ἔφατ᾽, αὐτὰρ ἐμοί γε κατεκλάσθη φίλον ἦτορ,
κλαῖον δ᾽ ἐν ψαμάθοισι καθήμενος, οὐδέ νύ μοι κῆρ
ἤθελ᾽ ἔτι ζώειν καὶ ὁρᾶν φάος ἠελίοιο.
αὐτὰρ ἐπεὶ κλαίων τε κυλινδόμενός τε κορέσθην,
δὴ τότε με προσέειπε γέρων ἅλιος νημερτής:
μηκέτι, Ἀτρέος υἱέ, πολὺν χρόνον ἀσκελὲς οὕτω
κλαῖ᾽, ἐπεὶ οὐκ ἄνυσίν τινα δήομεν: ἀλλὰ τάχιστα
πείρα ὅπως κεν δὴ σὴν πατρίδα γαῖαν ἵκηαι.
ἢ γάρ μιν ζωόν γε κιχήσεαι, ἤ κεν Ὀρέστης
κτεῖνεν ὑποφθάμενος, σὺ δέ κεν τάφου ἀντιβολήσαις.
ὣς ἔφατ᾽, αὐτὰρ ἐμοὶ κραδίη καὶ θυμὸς ἀγήνωρ
αὖτις ἐνὶ στήθεσσι καὶ ἀχνυμένῳ περ ἰάνθη,
καί μιν φωνήσας ἔπεα πτερόεντα προσηύδων:
τούτους μὲν δὴ οἶδα: σὺ δὲ τρίτον ἄνδρ᾽ ὀνόμαζε,
ὅς τις ἔτι ζωὸς κατερύκεται εὐρέι πόντῳ
ἠὲ θανών: ἐθέλω δὲ καὶ ἀχνύμενός περ ἀκοῦσαι.
ὣς ἐφάμην, ὁ δέ μ᾽ αὐτίκ᾽ ἀμειβόμενος προσέειπεν:
υἱὸς Λαέρτεω, Ἰθάκῃ ἔνι οἰκία ναίων:
τὸν δ᾽ ἴδον ἐν νήσῳ θαλερὸν κατὰ δάκρυ χέοντα,
νύμφης ἐν μεγάροισι Καλυψοῦς, ἥ μιν ἀνάγκῃ
ἴσχει: ὁ δ᾽ οὐ δύναται ἣν πατρίδα γαῖαν ἱκέσθαι:
οὐ γάρ οἱ πάρα νῆες ἐπήρετμοι καὶ ἑταῖροι,
οἵ κέν μιν πέμποιεν ἐπ᾽ εὐρέα νῶτα θαλάσσης.
σοι δ᾽ οὐ θέσφατόν ἐστι, διοτρεφὲς ὦ Μενέλαε,
Ἄργει ἐν ἱπποβότῳ θανέειν καὶ πότμον ἐπισπεῖν,
ἀλλά σ᾽ ἐς Ἠλύσιον πεδίον καὶ πείρατα γαίης
ἀθάνατοι πέμψουσιν, ὅθι ξανθὸς Ῥαδάμανθυς,
τῇ περ ῥηίστη βιοτὴ πέλει ἀνθρώποισιν:
οὐ νιφετός, οὔτ᾽ ἂρ χειμὼν πολὺς οὔτε ποτ᾽ ὄμβρος,
ἀλλ᾽ αἰεὶ Ζεφύροιο λιγὺ πνείοντος ἀήτας
Ὠκεανὸς ἀνίησιν ἀναψύχειν ἀνθρώπους:
οὕνεκ᾽ ἔχεις Ἑλένην καί σφιν γαμβρὸς Διός ἐσσι.
ὣς εἰπὼν ὑπὸ πόντον ἐδύσετο κυμαίνοντα.
αὐτὰρ ἐγὼν ἐπὶ νῆας ἅμ᾽ ἀντιθέοις ἑτάροισιν
ἤια, πολλὰ δέ μοι κραδίη πόρφυρε κιόντι.
αὐτὰρ ἐπεί ῥ᾽ ἐπὶ νῆα κατήλθομεν ἠδὲ θάλασσαν,
δόρπον θ᾽ ὁπλισάμεσθ᾽, ἐπί τ᾽ ἤλυθεν ἀμβροσίη νύξ,
δὴ τότε κοιμήθημεν ἐπὶ ῥηγμῖνι θαλάσσης.
ἦμος δ᾽ ἠριγένεια φάνη ῥοδοδάκτυλος Ἠώς,
νῆας μὲν πάμπρωτον ἐρύσσαμεν εἰς ἅλα δῖαν,
ἐν δ᾽ ἱστοὺς τιθέμεσθα καὶ ἱστία νηυσὶν ἐίσῃς,
ἂν δὲ καὶ αὐτοὶ βάντες ἐπὶ κληῖσι καθῖζον:
ἑξῆς δ᾽ ἑζόμενοι πολιὴν ἅλα τύπτον ἐρετμοῖς.
ἂψ δ᾽ εἰς Αἰγύπτοιο διιπετέος ποταμοῖο
στῆσα νέας, καὶ ἔρεξα τεληέσσας ἑκατόμβας.
αὐτὰρ ἐπεὶ κατέπαυσα θεῶν χόλον αἰὲν ἐόντων,
χεῦ᾽ Ἀγαμέμνονι τύμβον, ἵν᾽ ἄσβεστον κλέος εἴη.
ταῦτα τελευτήσας νεόμην, ἔδοσαν δέ μοι οὖρον
ἀθάνατοι, τοί μ᾽ ὦκα φίλην ἐς πατρίδ᾽ ἔπεμψαν.
ἀλλ᾽ ἄγε νῦν ἐπίμεινον ἐνὶ μεγάροισιν ἐμοῖσιν,
ὄφρα κεν ἑνδεκάτη τε δυωδεκάτη τε γένηται:
καὶ τότε σ᾽ εὖ πέμψω, δώσω δέ τοι ἀγλαὰ δῶρα,
τρεῖς ἵππους καὶ δίφρον ἐύξοον: αὐτὰρ ἔπειτα
δώσω καλὸν ἄλεισον, ἵνα σπένδῃσθα θεοῖσιν
ἀθανάτοις ἐμέθεν μεμνημένος ἤματα πάντα.
τὸν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα:
‘Ἀτρεΐδη, μὴ δή με πολὺν χρόνον ἐνθάδ᾽ ἔρυκε.
καὶ γάρ κ᾽ εἰς ἐνιαυτὸν ἐγὼ παρὰ σοί γ᾽ ἀνεχοίμην
ἥμενος, οὐδέ κέ μ᾽ οἴκου ἕλοι πόθος οὐδὲ τοκήων:
αἰνῶς γὰρ μύθοισιν ἔπεσσί τε σοῖσιν ἀκούων
τέρπομαι. ἀλλ᾽ ἤδη μοι ἀνιάζουσιν ἑταῖροι
ἐν Πύλῳ ἠγαθέῃ: σὺ δέ με χρόνον ἐνθάδ᾽ ἐρύκεις.
δῶρον δ᾽ ὅττι κέ μοι δοίης, κειμήλιον ἔστω:
ἵππους δ᾽ εἰς Ἰθάκην οὐκ ἄξομαι, ἀλλὰ σοὶ αὐτῷ
ἐνθάδε λείψω ἄγαλμα: σὺ γὰρ πεδίοιο ἀνάσσεις
εὐρέος, ᾧ ἔνι μὲν λωτὸς πολύς, ἐν δὲ κύπειρον
πυροί τε ζειαί τε ἰδ᾽ εὐρυφυὲς κρῖ λευκόν.
ἐν δ᾽ Ἰθάκῃ οὔτ᾽ ἂρ δρόμοι εὐρέες οὔτε τι λειμών:
αἰγίβοτος, καὶ μᾶλλον ἐπήρατος ἱπποβότοιο.
οὐ γάρ τις νήσων ἱππήλατος οὐδ᾽ ἐυλείμων,
αἵ θ᾽ ἁλὶ κεκλίαται: Ἰθάκη δέ τε καὶ περὶ πασέων.
ὣς φάτο, μείδησεν δὲ βοὴν ἀγαθὸς Μενέλαος,
χειρί τέ μιν κατέρεξεν ἔπος τ᾽ ἔφατ᾽ ἔκ τ᾽ ὀνόμαζεν:
αἵματός εἰς ἀγαθοῖο, φίλον τέκος, οἷ᾽ ἀγορεύεις:
τοιγὰρ ἐγώ τοι ταῦτα μεταστήσω: δύναμαι γάρ.
δώρων δ᾽ ὅσσ᾽ ἐν ἐμῷ οἴκῳ κειμήλια κεῖται,
δώσω ὃ κάλλιστον καὶ τιμηέστατόν ἐστιν:
δώσω τοι κρητῆρα τετυγμένον: ἀργύρεος δὲ
ἔστιν ἅπας, χρυσῷ δ᾽ χείλεα κεκράανται,
ἔργον δ᾽ Ἡφαίστοιο. πόρεν δέ ἑ Φαίδιμος ἥρως,
Σιδονίων βασιλεύς, ὅθ᾽ ἑὸς δόμος ἀμφεκάλυψε
κεῖσέ με νοστήσαντα: τεῒν δ᾽ ἐθέλω τόδ᾽ ὀπάσσαι.
ὣς οἱ μὲν τοιαῦτα πρὸς ἀλλήλους ἀγόρευον,
δαιτυμόνες δ᾽ ἐς δώματ᾽ ἴσαν θείου βασιλῆος.
οἱ δ᾽ ἦγον μὲν μῆλα, φέρον δ᾽ ἐυήνορα οἶνον:
σῖτον δέ σφ᾽ ἄλοχοι καλλικρήδεμνοι ἔπεμπον.
ὣς οἱ μὲν περὶ δεῖπνον ἐνὶ μεγάροισι πένοντο.
μνηστῆρες δὲ πάροιθεν Ὀδυσσῆος μεγάροιο
δίσκοισιν τέρποντο καὶ αἰγανέῃσιν ἱέντες
ἐν τυκτῷ δαπέδῳ, ὅθι περ πάρος, ὕβριν ἔχοντες.
Ἀντίνοος δὲ καθῆστο καὶ Εὐρύμαχος θεοειδής,
ἀρχοὶ μνηστήρων, ἀρετῇ δ᾽ ἔσαν ἔξοχ᾽ ἄριστοι.
τοῖς δ᾽ υἱὸς Φρονίοιο Νοήμων ἐγγύθεν ἐλθὼν
Ἀντίνοον μύθοισιν ἀνειρόμενος προσέειπεν:
Ἀντίνο᾽, ἦ ῥά τι ἴδμεν ἐνὶ φρεσίν, ἦε καὶ οὐκί,
ὁππότε Τηλέμαχος νεῖτ᾽ ἐκ Πύλου ἠμαθόεντος;
νῆά μοι οἴχετ᾽ ἄγων: ἐμὲ δὲ χρεὼ γίγνεται αὐτῆς
Ἤλιδ᾽ ἐς εὐρύχορον διαβήμεναι, ἔνθα μοι ἵπποι
δώδεκα θήλειαι, ὑπὸ δ᾽ ἡμίονοι ταλαεργοὶ
ἀδμῆτες: τῶν κέν τιν᾽ ἐλασσάμενος δαμασαίμην.
ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἀνὰ θυμὸν ἐθάμβεον: οὐ γὰρ ἔφαντο
ἐς Πύλον οἴχεσθαι Νηλήιον, ἀλλά που αὐτοῦ
ἀγρῶν ἢ μήλοισι παρέμμεναι ἠὲ συβώτη.
τὸν δ᾽ αὖτ᾽ Ἀντίνοος προσέφη Εὐπείθεος υἱός:
‘νημερτές μοι ἔνισπε, πότ᾽ ᾤχετο καὶ τίνες αὐτῷ
κοῦροι ἕποντ᾽; Ἰθάκης ἐξαίρετοι, ἦ ἑοὶ αὐτοῦ
θῆτές τε δμῶές τε; δύναιτό κε καὶ τὸ τελέσσαι.
καί μοι τοῦτ᾽ ἀγόρευσον ἐτήτυμον, ὄφρ᾽ ἐὺ εἰδῶ,
ἤ σε βίῃ ἀέκοντος ἀπηύρα νῆα μέλαιναν,
ἦε ἑκών οἱ δῶκας, ἐπεὶ προσπτύξατο μύθῳ.
τὸν δ᾽ υἱὸς Φρονίοιο Νοήμων ἀντίον ηὔδα:
‘αὐτὸς ἑκών οἱ δῶκα: τί κεν ῥέξειε καὶ ἄλλος,
ὁππότ᾽ ἀνὴρ τοιοῦτος ἔχων μελεδήματα θυμῷ
αἰτίζῃ; χαλεπόν κεν ἀνήνασθαι δόσιν εἴη.
κοῦροι δ᾽, οἳ κατὰ δῆμον ἀριστεύουσι μεθ᾽ ἡμέας,
οἵ οἱ ἕποντ᾽: ἐν δ᾽ ἀρχὸν ἐγὼ βαίνοντ᾽ ἐνόησα
Μέντορα, ἠὲ θεόν, τῷ δ᾽ αὐτῷ πάντα ἐῴκει.
ἀλλὰ τὸ θαυμάζω: ἴδον ἐνθάδε Μέντορα δῖον
χθιζὸν ὑπηοῖον, τότε δ᾽ ἔμβη νηὶ Πύλονδε.
ὣς ἄρα φωνήσας ἀπέβη πρὸς δώματα πατρός,
τοῖσιν δ᾽ ἀμφοτέροισιν ἀγάσσατο θυμὸς ἀγήνωρ.
μνηστῆρας δ᾽ ἄμυδις κάθισαν καὶ παῦσαν ἀέθλων.
τοῖσιν δ᾽ Ἀντίνοος μετέφη Εὐπείθεος υἱός,
ἀχνύμενος: μένεος δὲ μέγα φρένες ἀμφιμέλαιναι
πίμπλαντ᾽, ὄσσε δέ οἱ πυρὶ λαμπετόωντι ἐίκτην:
ὢ πόποι, ἦ μέγα ἔργον ὑπερφιάλως ἐτελέσθη
Τηλεμάχῳ ὁδὸς ἥδε: φάμεν δέ οἱ οὐ τελέεσθαι.
ἐκ τοσσῶνδ᾽ ἀέκητι νέος πάϊς οἴχεται αὔτως
νῆα ἐρυσσάμενος, κρίνας τ᾽ ἀνὰ δῆμον ἀρίστους.
ἄρξει καὶ προτέρω κακὸν ἔμμεναι: ἀλλά οἱ αὐτῷ
Ζεὺς ὀλέσειε βίην, πρὶν ἥβης μέτρον ἱκέσθαι.
ἀλλ᾽ ἄγε μοι δότε νῆα θοὴν καὶ εἴκοσ᾽ ἑταίρους,
ὄφρα μιν αὐτὸν ἰόντα λοχήσομαι ἠδὲ φυλάξω
ἐν πορθμῷ Ἰθάκης τε Σάμοιό τε παιπαλοέσσης,
ὡς ἂν ἐπισμυγερῶς ναυτίλλεται εἵνεκα πατρός.
ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ἐπῄνεον ἠδ᾽ ἐκέλευον.
αὐτίκ᾽ ἔπειτ᾽ ἀνστάντες ἔβαν δόμον εἰς Ὀδυσῆος.
οὐδ᾽ ἄρα Πηνελόπεια πολὺν χρόνον ἦεν ἄπυστος
μύθων, οὓς μνηστῆρες ἐνὶ φρεσὶ βυσσοδόμευον:
κῆρυξ γάρ οἱ ἔειπε Μέδων, ὃς ἐπεύθετο βουλὰς
αὐλῆς ἐκτὸς ἐών: οἱ δ᾽ ἔνδοθι μῆτιν ὕφαινον.
βῆ δ᾽ ἴμεν ἀγγελέων διὰ δώματα Πηνελοπείῃ:
τὸν δὲ κατ᾽ οὐδοῦ βάντα προσηύδα Πηνελόπεια:
κῆρυξ, τίπτε δέ σε πρόεσαν μνηστῆρες ἀγαυοί;
ἦ εἰπέμεναι δμῳῇσιν Ὀδυσσῆος θείοιο
ἔργων παύσασθαι, σφίσι δ᾽ αὐτοῖς δαῖτα πένεσθαι;
μὴ μνηστεύσαντες μηδ᾽ ἄλλοθ᾽ ὁμιλήσαντες
ὕστατα καὶ πύματα νῦν ἐνθάδε δειπνήσειαν:
οἳ θάμ᾽ ἀγειρόμενοι βίοτον κατακείρετε πολλόν,
κτῆσιν Τηλεμάχοιο δαΐφρονος: οὐδέ τι πατρῶν
ὑμετέρων τὸ πρόσθεν ἀκούετε, παῖδες ἐόντες,
οἷος Ὀδυσσεὺς ἔσκε μεθ᾽ ὑμετέροισι τοκεῦσιν,
οὔτε τινὰ ῥέξας ἐξαίσιον οὔτε τι εἰπὼν
ἐν δήμῳ, ἥ τ᾽ ἐστὶ δίκη θείων βασιλήων:
ἄλλον κ᾽ ἐχθαίρῃσι βροτῶν, ἄλλον κε φιλοίη.
κεῖνος δ᾽ οὔ ποτε πάμπαν ἀτάσθαλον ἄνδρα ἐώργει.
ἀλλ᾽ ὁ μὲν ὑμέτερος θυμὸς καὶ ἀεικέα ἔργα
φαίνεται, οὐδέ τίς ἐστι χάρις μετόπισθ᾽ ἐυεργέων.
τὴν δ᾽ αὖτε προσέειπε Μέδων πεπνυμένα εἰδώς:
‘αἲ γὰρ δή, βασίλεια, τόδε πλεῖστον κακὸν εἴη.
ἀλλὰ πολὺ μεῖζόν τε καὶ ἀργαλεώτερον ἄλλο
μνηστῆρες φράζονται, ὃ μὴ τελέσειε Κρονίων:
Τηλέμαχον μεμάασι κατακτάμεν ὀξέι χαλκῷ
οἴκαδε νισόμενον: ὁ δ᾽ ἔβη μετὰ πατρὸς ἀκουὴν
ἐς Πύλον ἠγαθέην ἠδ᾽ ἐς Λακεδαίμονα δῖαν.
ὣς φάτο, τῆς δ᾽ αὐτοῦ λύτο γούνατα καὶ φίλον ἦτορ,
δὴν δέ μιν ἀμφασίη ἐπέων λάβε: τὼ δέ οἱ ὄσσε
δακρυόφι πλῆσθεν, θαλερὴ δέ οἱ ἔσχετο φωνή.
ὀψὲ δὲ δή μιν ἔπεσσιν ἀμειβομένη προσέειπε:
κῆρυξ, τίπτε δέ μοι πάϊς οἴχεται; οὐδέ τί μιν χρεὼ
νηῶν ὠκυπόρων ἐπιβαινέμεν, αἵ θ᾽ ἁλὸς ἵπποι
ἀνδράσι γίγνονται, περόωσι δὲ πουλὺν ἐφ᾽ ὑγρήν.
ἦ ἵνα μηδ᾽ ὄνομ᾽ αὐτοῦ ἐν ἀνθρώποισι λίπηται;
’τὴν δ᾽ ἠμείβετ᾽ ἔπειτα Μέδων πεπνυμένα εἰδώς:
‘οὐκ οἶδ᾽ ἤ τίς μιν θεὸς ὤρορεν, ἦε καὶ αὐτοῦ
θυμὸς ἐφωρμήθη ἴμεν ἐς Πύλον, ὄφρα πύθηται
πατρὸς ἑοῦ ἢ νόστον ἢ ὅν τινα πότμον ἐπέσπεν.
ὣς ἄρα φωνήσας ἀπέβη κατὰ δῶμ᾽ Ὀδυσῆος.
τὴν δ᾽ ἄχος ἀμφεχύθη θυμοφθόρον, οὐδ᾽ ἄρ᾽ ἔτ᾽ ἔτλη
δίφρῳ ἐφέζεσθαι πολλῶν κατὰ οἶκον ἐόντων,
ἀλλ᾽ ἄρ᾽ ἐπ᾽ οὐδοῦ ἷζε πολυκμήτου θαλάμοιο
οἴκτρ᾽ ὀλοφυρομένη: περὶ δὲ δμῳαὶ μινύριζον
πᾶσαι, ὅσαι κατὰ δώματ᾽ ἔσαν νέαι ἠδὲ παλαιαί.
τῇς δ᾽ ἁδινὸν γοόωσα μετηύδα Πηνελόπεια:
‘κλῦτε, φίλαι: πέρι γάρ μοι Ὀλύμπιος ἄλγε᾽ ἔδωκεν
ἐκ πασέων, ὅσσαι μοι ὁμοῦ τράφεν ἠδ᾽ ἐγένοντο:
ἣ πρὶν μὲν πόσιν ἐσθλὸν ἀπώλεσα θυμολέοντα,
παντοίῃς ἀρετῇσι κεκασμένον ἐν Δαναοῖσιν,
ἐσθλόν, τοῦ κλέος εὐρὺ καθ᾽ Ἑλλάδα καὶ μέσον Ἄργος.
νῦν αὖ παῖδ᾽ ἀγαπητὸν ἀνηρείψαντο θύελλαι
ἀκλέα ἐκ μεγάρων, οὐδ᾽ ὁρμηθέντος ἄκουσα.
σχέτλιαι, οὐδ᾽ ὑμεῖς περ ἐνὶ φρεσὶ θέσθε ἑκάστη
ἐκ λεχέων μ᾽ ἀνεγεῖραι, ἐπιστάμεναι σάφα θυμῷ,
ὁππότ᾽ ἐκεῖνος ἔβη κοίλην ἐπὶ νῆα μέλαιναν.
εἰ γὰρ ἐγὼ πυθόμην ταύτην ὁδὸν ὁρμαίνοντα,
τῷ κε μάλ᾽ ἤ κεν ἔμεινε καὶ ἐσσύμενός περ ὁδοῖο,
ἤ κέ με τεθνηκυῖαν ἐνὶ μεγάροισιν ἔλειπεν.
ἀλλά τις ὀτρηρῶς Δολίον καλέσειε γέροντα,
δμῶ᾽ ἐμόν, ὅν μοι δῶκε πατὴρ ἔτι δεῦρο κιούσῃ,
καί μοι κῆπον ἔχει πολυδένδρεον, ὄφρα τάχιστα
Λαέρτῃ τάδε πάντα παρεζόμενος καταλέξῃ,
εἰ δή πού τινα κεῖνος ἐνὶ φρεσὶ μῆτιν ὑφήνας
ἐξελθὼν λαοῖσιν ὀδύρεται, οἳ μεμάασιν
ὃν καὶ Ὀδυσσῆος φθῖσαι γόνον ἀντιθέοιο.
’τὴν δ᾽ αὖτε προσέειπε φίλη τροφὸς Εὐρύκλεια:
‘νύμφα φίλη, σὺ μὲν ἄρ με κατάκτανε νηλέι χαλκῷ
ἢ ἔα ἐν μεγάρῳ: μῦθον δέ τοι οὐκ ἐπικεύσω.
ᾔδε᾽ ἐγὼ τάδε πάντα, πόρον δέ οἱ ὅσσ᾽ ἐκέλευε,
σῖτον καὶ μέθυ ἡδύ: ἐμεῦ δ᾽ ἕλετο μέγαν ὅρκον
μὴ πρὶν σοὶ ἐρέειν, πρὶν δωδεκάτην γε γενέσθαι
ἢ σ᾽ αὐτὴν ποθέσαι καὶ ἀφορμηθέντος ἀκοῦσαι,
ὡς ἂν μὴ κλαίουσα κατὰ χρόα καλὸν ἰάπτῃς.
ἀλλ᾽ ὑδρηναμένη, καθαρὰ χροῒ εἵμαθ᾽ ἑλοῦσα,
εἰς ὑπερῷ᾽ ἀναβᾶσα σὺν ἀμφιπόλοισι γυναιξὶν
εὔχε᾽ Ἀθηναίῃ κούρῃ Διὸς αἰγιόχοιο:
ἡ γάρ κέν μιν ἔπειτα καὶ ἐκ θανάτοιο σαώσαι.
μηδὲ γέροντα κάκου κεκακωμένον: οὐ γὰρ ὀίω
πάγχυ θεοῖς μακάρεσσι γονὴν Ἀρκεισιάδαο
ἔχθεσθ᾽, ἀλλ᾽ ἔτι πού τις ἐπέσσεται ὅς κεν ἔχῃσι
δώματά θ᾽ ὑψερεφέα καὶ ἀπόπροθι πίονας ἀγρούς.
ὣς φάτο, τῆς δ᾽ εὔνησε γόον, σχέθε δ᾽ ὄσσε γόοιο.
ἡ δ᾽ ὑδρηναμένη, καθαρὰ χροῒ εἵμαθ᾽ ἑλοῦσα
εἰς ὑπερῷ᾽ ἀνέβαινε σὺν ἀμφιπόλοισι γυναιξίν,
ἐν δ᾽ ἔθετ᾽ οὐλοχύτας κανέῳ, ἠρᾶτο δ᾽ Ἀθήνῃ:
‘κλῦθί μευ, αἰγιόχοιο Διὸς τέκος, Ἀτρυτώνη,
εἴ ποτέ τοι πολύμητις ἐνὶ μεγάροισιν Ὀδυσσεὺς
ἢ βοὸς ἢ ὄϊος κατὰ πίονα μηρί᾽ ἔκηε,
τῶν νῦν μοι μνῆσαι, καί μοι φίλον υἷα σάωσον,
μνηστῆρας δ᾽ ἀπάλαλκε κακῶς ὑπερηνορέοντας.
’ὣς εἰποῦσ᾽ ὀλόλυξε, θεὰ δέ οἱ ἔκλυεν ἀρῆς.
μνηστῆρες δ᾽ ὁμάδησαν ἀνὰ μέγαρα σκιόεντα:
ὧδε δέ τις εἴπεσκε νέων ὑπερηνορεόντων:
ἦ μάλα δὴ γάμον ἄμμι πολυμνήστη βασίλεια
ἀρτύει, οὐδέ τι οἶδεν ὅ οἱ φόνος υἷι τέτυκται.
’ὣς ἄρα τις εἴπεσκε, τὰ δ᾽ οὐκ ἴσαν ὡς ἐτέτυκτο.
τοῖσιν δ᾽ Ἀντίνοος ἀγορήσατο καὶ μετέειπε:
‘δαιμόνιοι, μύθους μὲν ὑπερφιάλους ἀλέασθε
πάντας ὁμῶς, μή πού τις ἀπαγγείλῃσι καὶ εἴσω.
ἀλλ᾽ ἄγε σιγῇ τοῖον ἀναστάντες τελέωμεν
μῦθον, ὃ δὴ καὶ πᾶσιν ἐνὶ φρεσὶν ἤραρεν ἡμῖν.
’ὣς εἰπὼν ἐκρίνατ᾽ ἐείκοσι φῶτας ἀρίστους,
βὰν δ᾽ ἰέναι ἐπὶ νῆα θοὴν καὶ θῖνα θαλάσσης.
νῆα μὲν οὖν πάμπρωτον ἁλὸς βένθοσδε ἔρυσσαν,
ἐν δ᾽ ἱστόν τ᾽ ἐτίθεντο καὶ ἱστία νηὶ μελαίνῃ,
ἠρτύναντο δ᾽ ἐρετμὰ τροποῖς ἐν δερματίνοισιν,
πάντα κατὰ μοῖραν, ἀνά θ᾽ ἱστία λευκὰ πέτασσαν:
τεύχεα δέ σφ᾽ ἤνεικαν ὑπέρθυμοι θεράποντες.
ὑψοῦ δ᾽ ἐν νοτίῳ τήν γ᾽ ὥρμισαν, ἐκ δ᾽ ἔβαν αὐτοί:
ἔνθα δὲ δόρπον ἕλοντο, μένον δ᾽ ἐπὶ ἕσπερον ἐλθεῖν.
ἡ δ᾽ ὑπερωίῳ αὖθι περίφρων Πηνελόπεια
κεῖτ᾽ ἄρ᾽ ἄσιτος, ἄπαστος ἐδητύος ἠδὲ ποτῆτος,
ὁρμαίνουσ᾽ ἤ οἱ θάνατον φύγοι υἱὸς ἀμύμων,
ἦ ὅ γ᾽ ὑπὸ μνηστῆρσιν ὑπερφιάλοισι δαμείη.
ὅσσα δὲ μερμήριξε λέων ἀνδρῶν ἐν ὁμίλῳ
δείσας, ὁππότε μιν δόλιον περὶ κύκλον ἄγωσι,
τόσσα μιν ὁρμαίνουσαν ἐπήλυθε νήδυμος ὕπνος:
εὗδε δ᾽ ἀνακλινθεῖσα, λύθεν δέ οἱ ἅψεα πάντα.
ἔνθ᾽ αὖτ᾽ ἄλλ᾽ ἐνόησε θεά, γλαυκῶπις Ἀθήνη:
εἴδωλον ποίησε, δέμας δ᾽ ἤικτο γυναικί,
Ἰφθίμῃ, κούρῃ μεγαλήτορος Ἰκαρίοιο,
τὴν Εὔμηλος ὄπυιε Φερῇς ἔνι οἰκία ναίων.
πέμπε δέ μιν πρὸς δώματ᾽ Ὀδυσσῆος θείοιο,
ἧος Πηνελόπειαν ὀδυρομένην γοόωσαν
παύσειε κλαυθμοῖο γόοιό τε δακρυόεντος.
ἐς θάλαμον δ᾽ εἰσῆλθε παρὰ κληῖδος ἱμάντα,
στῆ δ᾽ ἄρ ὑπὲρ κεφαλῆς, καί μιν πρὸς μῦθον ἔειπεν:
‘εὕδεις, Πηνελόπεια, φίλον τετιημένη ἦτορ;
οὐ μέν σ᾽ οὐδὲ ἐῶσι θεοὶ ῥεῖα ζώοντες
κλαίειν οὐδ᾽ ἀκάχησθαι, ἐπεί ῥ᾽ ἔτι νόστιμός ἐστι
σὸς παῖς: οὐ μὲν γάρ τι θεοῖς ἀλιτήμενός ἐστι.
’τὴν δ᾽ ἠμείβετ᾽ ἔπειτα περίφρων Πηνελόπεια,
ἡδὺ μάλα κνώσσουσ᾽ ἐν ὀνειρείῃσι πύλῃσιν:
τίπτε, κασιγνήτη, δεῦρ᾽ ἤλυθες; οὔ τι πάρος γε
πωλέ᾽, ἐπεὶ μάλα πολλὸν ἀπόπροθι δώματα ναίεις:
καί με κέλεαι παύσασθαι ὀιζύος ἠδ᾽ ὀδυνάων
πολλέων, αἵ μ᾽ ἐρέθουσι κατὰ φρένα καὶ κατὰ θυμόν,
ἣ πρὶν μὲν πόσιν ἐσθλὸν ἀπώλεσα θυμολέοντα,
παντοίῃς ἀρετῇσι κεκασμένον ἐν Δαναοῖσιν,
ἐσθλόν, τοῦ κλέος εὐρὺ καθ᾽ Ἑλλάδα καὶ μέσον Ἄργος:
νῦν αὖ παῖς ἀγαπητὸς ἔβη κοίλης ἐπὶ νηός,
νήπιος, οὔτε πόνων ἐὺ εἰδὼς οὔτ᾽ ἀγοράων.
τοῦ δὴ ἐγὼ καὶ μᾶλλον ὀδύρομαι ἤ περ ἐκείνου:
τοῦ δ᾽ ἀμφιτρομέω καὶ δείδια, μή τι πάθῃσιν,
ἢ ὅ γε τῶν ἐνὶ δήμῳ, ἵν᾽ οἴχεται, ἢ ἐνὶ πόντῳ:
δυσμενέες γὰρ πολλοὶ ἐπ᾽ αὐτῷ μηχανόωνται,
ἱέμενοι κτεῖναι πρὶν πατρίδα γαῖαν ἱκέσθαι.
’τὴν δ᾽ ἀπαμειβόμενον προσέφη εἴδωλον ἀμαυρόν:
θάρσει, μηδέ τι πάγχυ μετὰ φρεσὶ δείδιθι λίην:
τοίη γάρ οἱ πομπὸς ἅμ᾽ ἔρχεται, ἥν τε καὶ ἄλλοι
ἀνέρες ἠρήσαντο παρεστάμεναι, δύναται γάρ,
Παλλὰς Ἀθηναίη: σὲ δ᾽ ὀδυρομένην ἐλεαίρει:
ἣ νῦν με προέηκε τεῒν τάδε μυθήσασθαι.
τὴν δ᾽ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια:
‘εἰ μὲν δὴ θεός ἐσσι θεοῖό τε ἔκλυες αὐδῆς,
εἰ δ᾽ ἄγε μοι καὶ κεῖνον ὀιζυρὸν κατάλεξον,
ἤ που ἔτι ζώει καὶ ὁρᾷ φάος ἠελίοιο,
ἦ ἤδη τέθνηκε καὶ εἰν Ἀίδαο δόμοισι.
τὴν δ᾽ ἀπαμειβόμενον προσέφη εἴδωλον ἀμαυρόν:
‘οὐ μέν τοι κεῖνόν γε διηνεκέως ἀγορεύσω,
ζώει ὅ γ᾽ ἦ τέθνηκε: κακὸν δ᾽ ἀνεμώλια βάζειν.
’ὣς εἰπὸν σταθμοῖο παρὰ κληῖδα λιάσθη
ἐς πνοιὰς ἀνέμων. ἡ δ᾽ ἐξ ὕπνου ἀνόρουσε
κούρη Ἰκαρίοιο: φίλον δέ οἱ ἦτορ ἰάνθη,
ὥς οἱ ἐναργὲς ὄνειρον ἐπέσσυτο νυκτὸς ἀμολγῷ.
μνηστῆρες δ᾽ ἀναβάντες ἐπέπλεον ὑγρὰ κέλευθα
Τηλεμάχῳ φόνον αἰπὺν ἐνὶ φρεσὶν ὁρμαίνοντες.
ἔστι δέ τις νῆσος μέσσῃ ἁλὶ πετρήεσσα,
μεσσηγὺς Ἰθάκης τε Σάμοιό τε παιπαλοέσσης,
Ἀστερίς, οὐ μεγάλη: λιμένες δ᾽ ἔνι ναύλοχοι αὐτῇ
ἀμφίδυμοι: τῇ τόν γε μένον λοχόωντες Ἀχαιοί.